Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Віцязь скаргі слаў да неба, голас рэхам слаўся ў полі:
«Па-ранейшаму я плачу, слёзы разам з кроўю лью.
Мне цяжкой была сустрэча, а разлука яшчэ болей:
Між сабой не роўны людзі, кожны мару тчэ сваю».

І Асмат каля пячоры галасіла ўсё бясконца:
«О героі-львы, загіну я, самотная, без вас!
Вы жыццё мне асвятлялі, як цяпер мне жыць без сонца?
Гора мне! Жыццё — пакута! Надышоў мой горкі час!»

Цэлы дзень былі ў дарозе аж да самага змяркання
І спыніліся ля мора неразлучныя сябры.
Юных душ агонь нязгасны словы поўніў хваляваннем —
Не хацелі разлучацца, доўга плакалі наўзрыд.

Аўтандзіл сказаў сабрату: «Перасохла слёз крыніца!
Збег чаму ты ад Прыдона на падораным кані?
Пакажы мне шлях-дарогу да Прыдонавай граніцы,—
След знайду тваёй каханай — запалю надзей агні!»

Тарыэль сказаў ахвотна, як праехаць да Прыдона,
Хоць вялікі смутак вочы засцілаў, нібы туман:
«Ты на ўсход трымай кірунак каля мора па адхону,
Перадай паклон сардэчны, як у той прыбудзеш стан».

І, падстрэліўшы казулю, ля кастра вячэраць селі:
Елі столькі, колькі можа ў горы есці чалавек.
Спаць ляглі пад дрэвам пышным, што лістотай шалясцела,
То скупы, то вельмі шчодры пракліналі хітры век.

Адцвіла і звяла ружа, нахіліўся стан таполі,
Слёзы, што на дол ліліся, звер вылізваў ненаедны,
У грудзях смылеў няспынна смагі вечнае агонь.
Цінаціну ўспамінаў ён, троп згубіўшы свой бясследна,

Праз пялёсткі вуснаў алых перлы вабілі яго.
Стаў блакітным лал чырвоны, бляск крышталю цьмяным
Але ён трымаўся моцна, адхіліўшы смерці волю:
«Мусіць з цемрай пагадзіцца той, хто сонца не ўтрымаў».

І звярнуўся ён да сонца: «Ты падобна да каханай.
Долу, горам вы абое шчодра дорыце святло.
Я, сагрэты вашым ззяннем, вам малюся несціхана,
Дык чаму ж вы ў змрок схавалі ад мяне сваё чало?

Пакідае ненадоўга сонца нас парой зімовай.
Я ж пакінуў сам два сонцы — на зямлі і ў вышыні.
Як магу пакут не зведаць, я ж не камень шматвяковы?
Нож, лязом крануўшы рану, можа толькі боль чыніць».

Зноў ён сонцу шле малітву, цяжкай змораны дарогай:
«Ты ўладар над цэлым светам, ты мацнейшага мацней!
Ты малых узвысіць можаш, ашчаслівіць можаш многіх,
Ноч спаліўшы дня праменнем,— к Цінацін вярні мяне.

О Зуал, планета жалю! Будзь бязлітасны і строгі.
Ахіні мне сэрца цемрай, апусці ў спрадвечны змрок!
Мук паклажаю, як мула, нагрузі мяне ў дарогу,
Але ёй скажы — на вернасць не парушу я зарок!

О Муштар, заступнік праўды, валадар зямлі і неба!
Сэрца з сэрцам б'юцца ў спрэчцы — рассудзі ты мудра іх.
Не паддайся звадам пекла — не карай, каго не трэба,
Не парань таго, хто раны даўняй боль не загаіў.

О Марых, адважны воін, ты кап'ём пратні мне грудзі
І крывёй маёй гарачай шчодра акрапі зямлю.
Толькі ёй скажы, малю я, без яе жыцця не будзе,—
Бачыш сам, якія мукі ў адзіноце я цярплю.

Аспіроз, кахання зорка! Апякла мяне пажарам
Тая, хто дзівосны жэмчуг апранула ў яркі лал.
Род жаночы надзяляеш ты красы дзівосным дарам,
Каб, ад палу ашалелы, я табе праклёны слаў.

Атарыд, блукання зорка! Нас адна злучыла доля:
Ты гарыш ад жару сонца, я ў агні яго знямог.
Вось атрамант — мае слёзы, апішы маю нядолю,
Хай пяром мой стан паслужыць, што станчэў, нібы трыснёг.

Дай мне літасць, месяц ясны, стаў падобны да цябе я,—
То, як ты, я сонца повен, то без сонца ў змрок лячу.
Раскажы маёй каханай, як ад палу я гібею,
Што да смерці яе вобраз прада мною ўваччу».

Сем планет — жывыя сведкі — паўтараюць палу голас:
Атарыд, Муштар і Сонца, і Зуал у зорны час,
Аспіроз, Марых і Месяц, апусціўшы вочы долу,
Клічуць: «Дзева, я згараю, апаліў душу адчай!»

І сказаў ён сэрцу ціха: «Ты стамілася празмерна,
Але, прагнучы да смерці, станеш сябрам сатане.
Ну а той — чорнавалосай, як дакажаш сваю вернасць?
Лёгка моцным быць у шчасці — ў горы будзь скалы
Мацней!

Не, жыццё я не пакіну, хоць грызуць душу сумненні.
Я пабачу дзеву-сонца — сэрца беднае, не плач!»
Заспяваў скрозь слёзы песню — гімн салодкім летуценням.
Перад песняй той салоўка выглядаў бы, як пугач.

І звяры на голас дзіўны з гушчароў выходзіць сталі,
Нават доннае каменне павыходзіла з вады:
Ўсе, кранутыя той песняй, разам з віцязем рыдалі.
Аўтандзіл спяваў і ехаў, сам не знаючы куды.