Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Тарыэль сказаў: «Навошта гаварыць нам вельмі многа,
За дабро тваіх учынкаў бог заплаціць удвая.
Я табе пакляўся шчыра, бо і ў рот не браў хмяльнога,—
Хай жа будзе непарушнай клятва верная мая!

Я прашу цябе, як друга, не палі агнём пякельным,
Не ад крэсіва агонь той і балюча ён пячэ.
Не ўратуеш ты, агнём тым сам ахоплены суцэльна,—
Лепш ідзі туды, дзе сонца пры табе гарыць ярчэй!

Тут і бог не дапаможа, бо з бяды не бачу выйсця,
Я таму ў бездарожжы і блукаю абы-дзе.
Быў сярод людзей разумных я разумны сам калісьці,—
А цяпер у стан вар'яцтва час няўхільны мой вядзе!»

Аўтандзіл сказаў: «На свеце многа дзіў неразгаданых;
І ў тваёй размове, дружа, ёсць нямала мудрых слоў.
Хіба ж бог не мае лекаў ад тваёй сардэчнай раны?
Ён жа ўсё жывое росціць, з зерня творыць цуд ізноў!

Дык навошта ён стварыў нас, уладар зямлі і неба,
Каб, злучыўшы, на пакуту назаўсёды разлучаць?
Што бяда з каханнем дружыць — памятаць міджнуру трэба;
Хоць забі мяне, я веру, што спаткання прыйдзе час!

Не мужчына той, хто трапіў у бяду і горка плача!
Не схіляйся перад горам, дзе б яго ты ні сустрэў!
Ведай, бог наш літасцівы, свет жа сквапнасцю адзначан,—
Дык вучыся, бо вядома — за асла мудрэйшы леў!

Сэнс гаворкі нашай доўгай зразумеў ты, мне здаецца;
Адпрасіўся я ў сонца, каб да вас сюды прыйсці;
Цінацін сказаў я: «Ў прысак спапялее маё сэрца,
Дык карысць тады якая ад мяне табе ў жыцці?»

Адказала: «Ганаруся я табою як мужчынам,
Дапамогу Тарыэлю не забуду я павек!»
Не, не сам, з яе дазволу я цара свайго пакінуў;
Калі ж я цябе пакіну — баязліўцам назаве.

Чым размову гэту весці, слухай лепш маю параду:
Можа цяжкасці адолець той, хто розумам багат;
Калі сонца не хапае — гіне ружа — кветка саду,—
Сам сабе не даў ты рады,— памагу табе, як брат!

Ты жыві, як загадае голас волі і натуры:
Хочаш — мудрым будзь; не хочаш — будзь вар'ятам, як раней;
Толькі будзь паважны станам, як належыць быць міджнуру,
Смерць гані, як сэрца стане мукай палкай палымнець.

Аб адным прашу: праз год я зноў сюды вярнуся, дружа,
Назбіраю па ўсім свеце вестак добрых для ўцех;
Я спатканне прызначаю ў час, калі квітнеюць ружы,—
Хай яны цябе разбудзяць, як начны сабачы брэх.

Калі ў вызначаны тэрмін не з'яўлюся я ў пячору,
Значыць, мёртвы я — навекі згас маёй надзеі дзень;
Гэта будзе знакам пэўным для твайго цяжкога гора,—
А тады хоць весяліся, хоць жалобны крэп надзень!

За журботную размову папрашу я прабачэння!
Я не ведаю — загіну на кані ці на чаўне?
Для чаго маўчаць дарэмна, як бязмоўнае стварэнне?
Невядома, што прызначыць заўтра бог магутны мне».

Тарыэль сказаў: «Даволі мне лічыць свае нягоды,—
Не паслухаеш мяне ты, што б табе ні гаварыў!
Калі друг з табой не згодзен, сам шукай з ім хуткай згоды,—
Яўным стане ўсё, што ў тайне мы хаваем да пары!

Калі-небудзь зразумееш ты маю цяжкую долю,—
Мне ўсё роўна: быць на месцы ці па свеце вандраваць;
Падначальваюся цалкам я тваёй рашучай волі,
Але доўгую разлуку ці змагу я ўтрываць?»

Так, закончыўшы гаворку, спрытна ўскочылі на коней
І, падбіўшы па дзічыне, павярталіся назад.
Зноў туга скавала сэрцы, вочы слёзны град напоўніў,
Гора з горам сябравала — разлучаўся з братам брат.

Плач і ты, чытач мой добры, хай твае пральюцца слёзы,
Бо не жыць без сэрца сэрцу, што разлучаны навек;
Хто не ведае той мукі, ад якой цьмянее розум,
Калі друга пакідае назаўсёды чалавек?!

Раніцой на коней селі, развіталіся з дзяўчынай,
І няўцешна зарыдалі ўсе ўтраіх у час цяжкі;
Кроў з падраных шчок гарэла, як барвяных сцягаў чырвань;
І ад гора львы шалелі, як падбітыя дзікі.

Паўставалі на світанні, раз астатні абняліся,
Нібы воск, людскія сэрцы растапілі б словы іх.
Як з крынічкі невычэрпнай, слёзы долу паліліся,
Стогн з грудзей, абдымкам злітых, працінаў балюча слых.

Разлучыліся нарэшце. Валасы ад гора рвалі.
Рушыў з іх адзін у горы, у шырокі стэп другі;
І адзін другога доўга ўсё здалёку аклікалі,
І ад смутку сонца нават села дзесьці ў трыснягі.

Ты навошта, свет падступны, прымушаеш нас круціцца?
Хто табе, як я, паверыў, будзе вечна наракаць.
Ты адкуль, куды нас гоніш, загадаеш дзе спыніцца?
Абароніць занядбаных толькі боская рука.