Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Цар, асмелюся нарэшце і такое я зазначыць:
Памыляецца, і двойчы, хто забыў смяротны час,—
Ходзіць смерць удзень і ўночы, хоць ніхто яе не бачыць!
Калі я цябе не ўбачу, значыць, я навек пагас!

Калі я сваю пагібель на чужыне напаткаю
І бадзягаю сканаю на чужой зямлі сырой,
Не загорнуць мяне ў саван людзі ў тым нязнаным краю,—
Ты ж згадай у сэрцы з жалем — выхаванец быў я твой!

Ты раздай маю маёмасць незаможнаму народу,
Хай багатым стане бедны, стануць вольнымі рабы;
Дай прытулак сіраціне, хто не бачыў шчасця зроду,—
Каб мяне благаслаўлялі, за мяне дабро зрабі!

Што тваіх не варта скарбніц, ты аддай таксама людзям,
Што сіротам на прытулкі, што на новыя масты.
Не шкадуй маіх здабыткаў, шчасця бедным хай прыбудзе.
Пагасіць агонь мой можаш на ўвесь свет адзіны ты!

Ад мяне ты болей вестак не чакай цяпер ніколі,
Я душу аддаў з даверам, я раскрыў свае шляхі.
Ні сябе, ні думак чыстых д'яблу я не дам адолець.
За мяне маліся богу, дараваў каб мне грахі!

Я прашу: ты Шармадзіна падтрымай сваёй увагай,
Шмат нягод яму паслала ў гэты год жыццё, як ноч.
Да яго, прашу, будзь ласкаў, не цвялі яго знявагай,
Каб дарэмна слёз не ліў ён са сваіх старэчых воч!

Запавет уласнаручны мой на гэтым я канчаю.
Пакідаю, мой настаўнік. Я ў трывозе і ў журбе.
Не смуткуй дарма, ўладар мой, ад душы табе жадаю,
Жыць на страх варожым злыдням зычу шмат гадоў табе!»

Скончыў ён і запавет свой даў у рукі Шармадзіну:
«Не марудзь, ідзі ў палацы, ўсё зрабі, як я сказаў!
Ты з усіх, адданых службе, быў дарадцам мне адзіным!»
І з крывавымі слязамі моўчкі ён слугу абняў.

Ён маліўся: «Бог вялікі, цар над небам і зямлёю,
Шлеш ты людзям і пакуты, шлеш ты людзям і дабро,
Непазнаны, невыказны, мудрай воляю сваёю
Памажы стрымаць каханне, што вар'юе ў жылах кроў!

Божа, ўсё табе пакорна: высі гор, прасцяг бясконцы,
Даў ты жар кахання сэрцу і стварыў яго закон.
Разлучае свет няўмольны зноў мяне з чароўным сонцам,—
Не губі ж кахання зерне, што ўзрасло з юнацкіх дзён!

Божа мілы! Без цябе я ў гэтым свеце — сіраціна.
Дзе б ні йшоў я, дзе б ні ехаў, ты мяне не пакідай:
Памажы мне знішчыць злыдняў, буру ў моры, д'ябла кпіны!
Адслужу, калі ўратуеш, прынясу ахвяру ў дар!»

Памаліўшыся, ускочыў на каня і — за вароты,
Развітаўся з Шармадзінам; той, нябога, зарыдаў,
Біць пачаў сябе ў грудзі, шчокі драць з тае гароты,—
Точыць сэрца жаль васалу, што пакінуў гаспадар!

Павяду цяпер расказ я пра знікненне Аўтандзіла.
Цар у гэты дзень нікога не схацеў зусім прыняць.
Раніцою ўстаў у гневе, аганькі ў вачах іскрылі;
Загадаў свайго візіра ў палац хутчэй пазваць.

Уваходзіць той нясмела, апусціўшы вочы долу.
Цар сказаў: «Забыць хачу я пра размову, што была.
Быў разгневаны я моцна ўчора, як раней ніколі,
І цябе зняважыў злосны, хоць цяпер не помню зла.

Чым я скрыўдзіў Аўтандзіла — адкажы мне проста ў вочы.
«Злосць дабра не родзіць» — мудрасць вучыць з даўняе пары.
Вось таму не злуй другога, калі сам быць добрым хочаш.
А цяпер скажы спачатку, што ты ўчора гаварыў?»

І візір, цару слухмяны, паўтарыў усё да слова.
Той праслухаў і спаспету перадаў, стрымаўшы гнеў:
«Буду я няхай лявітам, калі ты не безгаловы,
Бо, забыўшы пра пашану, супярэчыць смееш мне».

Ад цара візір пануры заспяшаўся да спаспета.
Тут ад слуг яго дазнаўся — знік таемна Аўтандзіл.
Ён сказаў: «Пайсці з дакладам — узлуецца цар за гэта;
Хай ідзе, хто больш смялейшы, каму свет ужо не міл».

Вестак цар не дачакаўся, слуг паслаў пра ўсё дазнацца,
Расказаць яму ўсю праўду не адважваўся ніхто.
І раптоўнае сумненне стала ў думкі пракрадацца:
«Збег, напэўна, віцязь мужны, хто адзін мацней за сто».

Галаву схіліўшы долу і ў вялікім засмучэнні
Загадаў ізноў візіра клікаць зараз жа ў палац:
«Хай раскажа, ашуканец, пра нядобрае здарэнне».
Той з'явіўся і ад страху на нагах не мог стаяць.

З асцярогаю да трона падышоў ён анямелы.
Цар спытаў: «Няўжо, як месяц, наша сонейка зайшло?»
І пра ўсё без ашуканства расказаў візір збялелы:
«Наша сонца ўкрылі хмары, нібы чорнае крыло».