Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

На Глухім возеры. Пахмурнае надвор'е, туман. Возера зарасло зялёным багавіннем і толькі пасярэдзіне свеціцца невялічкае вадзяное акенца. Трывожна азіраючыся і да ўсяго прыслухоўваючыся, Тамаш і двое рыбакоў рыхтуюць невад. Тамаш — за старэйшага, таму ён вымушаны падбадзёрваць іншых, хоць сам баіцца не менш за іх.

Першы рыбар (аглядае возера). Ну і змрочная тут мясціна! I чаму гэта ўздумалася пану паслаць нас на Глухое возера?

Тамаш. Казаў, што калі ад пракаветных часоў тут ніхто не лавіў, дык шмат будзе рознае рыбы.

Першы рыбар. Хоць я ніколі і не лавіў тут, але чуў, што ляжаць на дне гэтага возера вялізныя карчы: можам папсаваць нерат.

Другі рыбар. Што — карчы, сам нячысцік завёўся ў гэтым возеры! Ох, не скончацца дабром сённяшнія ловы! Вялікі грэх бярэм на сваю душу.

Тамаш. Грэх на сваю душу ўзяў наш гаспадар, які нас сюды даслаў. Мы — людзі паднявольныя і вымушаны выконваць ягоны загад.

Другі рыбар. Думаеш, Тамаш, на святым судзе нехта будзе разбірацца?

Над возерам пралятае вялізны чорны крумкач і сядае на дрэва непадалёк ад рыбароў.

Першы рыбар. Глядзіце, зноў гэтая жахлівая птушка! Усю дарогу ляцела за намі і цяпер прысуседзілася. Трэба адагнаць яе прэч. (Шукае камень,)

Другі рыбар. Не чапай крумкача, Родзька. Не будзі ліха, пакуль яно ціха.

Не паслухаўшыся, Першы рыбар шпурляе камень у крумкача. З клёкатам крумкач падае з дрэва і забіваецца ў хмызнякі.

Першы рыбар. Ага, патрапіў! Не будзе шпегаваць за намі!

Тамаш (здымае шапку). Ну, браткі, памолімся ды за працу! Памажы нам, Божа!

Другі рыбар (змрочна). Не, у такой справе Бог нам не памочнік.

Рыбары ўсё ж здымаюць шапкі і ўслед за Тамашом шэпчуць пацеры. Затым бяруць невад і закідваюць у возера .

Ледзь не ўсё возера багавіннем зарасло, да чыстай вады не падступіцца.

Першы рыбар. Ох, папсуем мы ўвесь нерат на гэтых карчах.

Раптоўна чуецца нейкая музыка, на сярэдзіне возера нехта грае на дудзе і спявае :

Тамаш. Што гэта — нехта ў возера грае на дудзе і спявае? Ці мне падалося?

Другі рыбар. Ды не, я таксама чую музыку і спевы!

Першы рыбар (паказвае рукой на сярэдзіну возера). Зірніце — цуд нябачаны — на вадзе сядзіць нячысцік, чорны, як вугаль, рукі доўгія, галава велізарная, грае на дудзе і спявае страшным голасам!

Другі рыбар. Дзе, дзе, я нікога не бачу!

Тамаш. I мне не відаць, адно ранішні туманп паўзе над вадой.

Першы рыбар (праводзіць па вачах далоняй) . Зараз і сам нічога не бачу праз туман. Можа, прымроілася?

Другі рыбар. Няхай бы так. Лепей прымроіць нячысціка, чым пабачыць яго наяве.

Тамаш. Выцягваем, хлопцы, нерат і даем адсюль ходу. Што злавілася — тое злавілася, занясем пану Альберту, а па другому разу закідваць не будзем.

Пачынаюць выцягваць нерат, які паддаецца з цяжкасцю.

Другі рыбар. Ого, багаты ўлоў чакае гаспадара!

Рыбары цягнуць мацней, нерат паддаецца болей. Але раптоўна ўсчыняецца нейкі шоргат, сыканне, дзікі піск, ад якога рыбарам робіцца ніякавата .

Што гэта за дзікі піск? Ажно мурашкі па целе пабеглі!

Першы рыбар. Нібыта там тысячы гадаў б'юцца паміж сабою!

Тамаш. А можа, проста трапілася сціжма ўюноў? Ну-тка, выцягваем з вады ўвесь нерат.

Выцягваюць нерат і бачаць поўную сець маленькіх пачвараў: адны — накшталт ракаў з чорнаю поўсцю, другія — як павукі, кожны з ката, трэція — падобныя да шчанюкоў, з нагамі незвычайнае даўжыні. Пацукі, яшчаркі, кажаны поўзаюць па беразе, б'юцца ў сецях з жахлівым крыкам, сыканнем і піскам .

Рыбары. А-а-а-а! Нячысцікі! (Кідаюць нерат і ўцякаюць.)

Тамаш (адступае да лесу). Д'яблава кубло!

З хмызняку выбіраецца Чарнакніжнік. Ён кульгае, левая нага ягоная перавязана.

У руках трымае вялізны кош, куды пачынае збіраць маленькіх нячысцікаў. Тамаш знікае сярод дрэў, паспеўшы, аднак, заўважыць Чарнакніжніка.

Чарнакніжнік (назбіраўшы поўны кош). Багаты ўлоў, цудоўны ўлоў! Якраз тое, што патрэбна. (У бок возера.) Дзякуй табе, братка, што выгадаваў мне столькі памочнікаў.