Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

— Тата, уставай, пажар!..

Але бацька нават не зварухнуўся, не адклікнуўся. Дачка схапіла яго за плечы, тузанула і зноў закрычала:

— Тата, прачніся, пажар!.. Та-та-а-а!..

Крыкнула і раптоўна задыхнулася, знямела, а потым паволі апусцілася на бацькаву спіну. Бацька толькі няўцямна прастагнаў і нават не расплюшчыў вачэй...

Першым дабег да двара Ластаўкаў Апанас Сяргеевіч, і тут жа каля брамы прытармазіў грузавік. Выскачыла Верына маці з кабіны, залемантавала, кінулася да веснічак, але яе затрымалі дырэктар школы і археолаг.

— Не трэба туды, не трэба...

— Пусціце, пусціце! А-а-а! Дзе мае дзеці, дзе?! Ратуйце! Ве-ра-а-чк-а-а!

Крык маці нібы падштурхнуў Апанаса Сяргеевіча: ён раптам збялеў, узмахнуў правай рукой і сігануў да брамы.

Народ прыбываў, гудзеў, а над усім вісела страшнае галашэнне, якое нечакана абарвалася на самай высокай ноце. Верыну маці, збялелую і непрытомную, падхапілі пад рукі, падтрымалі, каб яна не ўпала. А потым асцярожна панеслі цераз дарогу да ўзгорка, дзе сядзеў зняможаны ад плачу Паўлік.

Следчы з участковым таксама штосьці крычалі, камандавалі, але ніхто не слухаў іх. Людзі мітусіліся, давалі парады, размахвалі пустымі вёдрамі ў чаканні пажарнікаў. А пякельнае вогнішча разгаралася з кожнай хвілінай усё больш і больш. Следчы заскочыў на двор, але тут жа вярнуўся назад, разгублены і спалатнелы:

— Пакуль падаспеюць пажарнікі, усё згарыць, усё! Якая бяда, якая бяда... Там жа людзі, як жа так?! Што рабіць, што?

I зноў следчы падаўся на двор. Пераступіў дашчаную падваротню і ўчастковы, пераняўшы ад конюха дзядзькі Макара вядро з вадой. Хаця для чаго спатрэбіцца гэтае вядро? Адна кропля ў моры агню...

Крычалі ластаўкі, Карлуша кружыў і кружыў у вышыні, вакол чорнай хмары, а полымя ўжо дабіралася да шыфернага даху, гудзела і завывала раз'ятраным віхрам. Нібы вырваўся з-пад зямлі вогненны смерч нейкай неўтаймоўнай дзікай сілы.

I тут з дымных дзвярэй сенцаў выскачыў Апанас Сяргеевіч. Выгляд у яго быў страшны: учарнелы твар, абсмаленыя валасы, невідушчыя заплаканыя вочы. Ён увесь дыміўся, здавалася, гатовы вось-вось успыхнуць зыркім факелам. Дырэктар нёс на руках Веру, беспрытомную і абвялую.

— Ва-ды, ва-ды! — толькі і прастагнаў Апанас Сяргеевіч. Насустрач паспяшаўся ўчастковы: вось і спатрэбілася вядро вады.

— Ліце, хутчэй! — крыкнуў следчы, які таксама кінуўся наперад.

Вада выратавальнай прахалодай абрынулася на Апанаса Сяргеевіча і Веру, асвяжыла іх, збіла дым. Дырэктар зрабіў два крокі, захістаўся і прашаптаў:

— Там... Ластаўка... Павел...

Падбег следчы, падхапіў Веру, якую ўжо не мог трымаць Апанас Сяргеевіч. Тут жа падаспелі археолаг і дзядзька Макар. Узялі знясіленага дырэктара пад рукі і павялі да брамы. Наперадзе спяшаўся следчы з Верай на руках...

Як толькі яны апынуліся за веснічкамі, прагрымеў аглушальны выбух. Аж уздрыгнула зямля. Гэта ўзарваўся газавы балон. I разам з чорным дымам над хатай узвілося рыжае іскрыстае полымя. Натоўп спалохана адхіснуўся ад брамы, многія з лямантам пабеглі праз дарогу, падалей ад жудаснага вогнішча, у чаканні новага выбуху. Тут жа пачаў «страляць» шыфер...

Здаля, дзесьці за вёскай, завыла запозненай трывогай пранізлівая сірэна пажарнай машыны. Яна працінала сонечны прасцяг, набліжалася, мацнела. Толькі што магло змяніць з'яўленне пажарнікаў? Следам за пажарнай машынай імчала чырванакрыжая «хуткая дапамога».

Вера па-ранейшаму нічога не бачыла і не чула. Яе паклалі на ўзгорку, побач з маці і Паўлікам, які пазіраў на ўсіх здзіўленымі блакітнымі вачанятамі і ціха шаптаў:

— Ве-ра, ма-ма, Ве-ра, ма-ма...

Жанчыны стараліся вярнуць Веры і маці прытомнасць: абмахвалі іх твары хусцінкамі, пырскалі вадою, спрабавалі рабіць штучнае дыханне. Усё дарэмна...

Не бачыла Вера, як Карлуша, спуджаны выбухам, імкліва рвануў у бок ад вогненна-дымнага пекла і паляцеў да могілак, дзе кружыла грачыная чарада.

Не бачыла Вера, як перад самым выбухам з ластаўчынага гнязда, што прыляпілася пад вільчыкам страхі палаючай хаты, выкінуліся адна за адной тры маленькія ластавачкі і няўмела, часта-часта махаючы крыльцамі, паляцелі ў сад і яшчэ далей, а побач з імі планіравалі дзве дарослыя ластаўкі.

Не бачыла Вера, як ад ракі бег Сярожка, крычаў, плакаў з жахам назіраючы за страшным вогненным смерчам, што бушаваў над зялёнай верхавінай купчастага клёна. Яго слабы крык заглушалі пранізлівыя сірэны пажарнай машыны і «хуткай дапамогі». I жудасны лямант, што стаяў над вёскай...