Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

I ніхто не ўбачыў, як на пагосце каля сасны з буслянкай узняўся белы прывід Алесі. I ніхто не пачуў яе ціхага няшчаснага голасу: — Людзі, людзі, што вы нарабілі?! Што-о-о?!

Ніхто, пэўна, не радуецца так вясне, як дзеці. Яны, бы птушкі, сквалчэлыя за зіму, развінаюць крылы, зрываюцца з седалаў і цалюткі дзень гатовыя тырчаць дзе-небудзь на загуменні ля бруістых раўчукоў.

Шчыруе сонца, на дварэ цяплынь — бяжы сабе, куды заўгодна. Нават калі ногі прамочыш, не страшна — вясна!

Я таксама жыў вясновымі радасцямі. Толькі прачынаўся — выпіваў, калі было, конаўку малака і, пакуль яшчэ трымаў лядок, ішоў да ручаін: глядзеў, як многа вады сышло за ноч і ці трымаюць яе, сабраную ў азерца, мае загароды (бацька наказаў адводзіць талую ваду ад копчыка з насеннай бульбай).

Звычайна ноччу падмарожвала. Храбусткая луста матавага лёду звонка трэскалася пада мной, з хрыпам асядала і адразу ж мутнела. Усе мае загароды былі ў парадку. Затое, калі са школы вяртаўся, па абедзе, не пазнаваў «умацаванняў» — іх надта размывала, і копчык з бульбай-семянкай быў значна падтоплены. Мне зноў хапала работы ажно да самага вечара.

Падчас вясновых канікулаў Жэнік, брат мой старэйшы, Бронік, сябра наш, і я недзе як не штодня прападалі на зазелянелым загуменні. Нязменнай гульнёй нашай была «вайна», часам ганялі рэхву альбо гулялі ў лапту. А калі ў ходараўскім клубе паказалі кінафільм «Прыгоды Робін Гуда», мы захапіліся стральбой з лука. Стрэлы парабілі адменныя, раўнюткія і доўгія. Жэнік сваю выстругаў з сасновай адшчэпіны-смаляка і на кончыку адштукаваў бадай такую ж булдовачку, як у верацяне, куды загнаў яшчэ і цвічок, каб вастрэйшая была. Мая страла атрымалася таксама нядрэнная — гэта быў звычайны пруток з арэшыны, абкораны, высушаны, з уздзетай на самы кончык выплаўленай куляй з рускага патрона.

Вызначыўшы абарончыя аб'екты, мы аддаліліся крокаў на дваццаць і давай «бамбіць» адзін аднаго: Жэнік, цэлячыся зусім як і Робін Гуд у кіно, пускаў сваю стралу ў мой бок, я сваю — у яго. Потым хуценька падбіралі стрэлы (я — Жэнікаву, ён — маю) і, ужо не цэлячыся, шпурлялі іх проста як мага вышэй, каб відаць было, дзе якая ўпадзе, і не траціць час на пошук. Захапіліся не на жарт, увайшлі ў ахвоту. I нават была атака. Праўда, мы праігнаравалі тактыку Робін Гуда — прымянілі сваю: адважныя, ваяўнічыя, пайшлі ў наступ, трымаючы напагатове перад сабою лукі. Вяровачкі, напятыя, аж звінелі.

Пасля сямігодкі Жэнік нічога больш, здаецца, і не хацеў, адно толькі б вывучыцца на кінамеханіка. Дзіва што — ён, будучы кінамеханік, якому, пэўна ж, давядзецца яшчэ не раз «круціць» фільм пра Робін Гуда, проста не мог прайграць такую атаку. Але ж і я не думаў адступаць — упарта трымаўся сваіх пазіцый: каржакаватага дубка, апаленага блізкім выбухам нямецкае бомбы, і глыбокай паніўкі — варонкі ад бомбы. I ўжо бадай што мы сышліся. Перада мною быў як і не родны брат, а самы сапраўдны праціўнік.

Жэнік, вядома ж, апярэдзіў — пусціў стралу першы, і яна не прамінула цэль: цвічок па самую булдавешачку ўпіўся ў маю верхнюю губу. З гарачкі я ўхапіў стралу і паламаў. Жэнік кінуўся да мяне з кулакамі, але ўбачыў кроў, спалохаўся і тут жа пачаў замываць рану — знарок халадзіў яе вадой, бо ведаў, што холад супыняе кроў. Умомант губа мая аддудурылася так, што я добра бачыў яе — зіхцела, бы лінза ў новым біноклі. Хоць я, здаецца, і мужна трымаўся, не плакаў, аднак слёзы ад болю самі каціліся з вачэй. Тым часам пераможца прыдумаў даволі слушнае апраўданне — нібыта я параніўся зусім проста: палез на дуб, абшаснуўся і выцяў злашчасную губу аб востры аскабалак хваставіка ад бомбы. Таго самага хваставіка, які — уся вёска аб гэтым ведае — так глыбока захрас у карнявішчы, што выдаліць яго можна хіба пры дапамозе молата.

Карацей, дамовіліся замазаць правінак і не гаварыць праўды. Ды ўсе войны, як відаць, каварныя яшчэ і тым, што плодзяць прадажнікаў: ужо назаўтра Бронік расказаў Ніне, нашай сястры, усё іменна так, як і было на самай справе.

Сапраўды, праз колькі гадоў Жэнік здзейсніў-такі сваю за-паветную мару — паехаў у Мінск і паступіў на курсы кінамеханікаў. Яго веласіпед «Арляня», амаль яшчэ новы, вішнёва-цёмнага колеру, дастаўся мне. Ездзіў я на ім у школу ажно ў далёкія Целяшы. I бадай як не кожны дзень мне сустракаўся па дарозе дзевяцікласнік Лёснаў, які нечага ўсё поркаўся ў сваім веласіпедзе: то ланцуг спадзе — надзяваў на шасцерні, то педаль адваліцца — увінчваў яе ў скрыўленую былку шатуна... Усё гэтае рабіў няўмела і абыякава. Я раз-другі дапамог яму, але пасля ўжо не звяртаў увагі — праносіўся міма, як віхор.