Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

Ішло прадстаўленне.

Калі каралева Ляля, былая пані Сарачынская, угледзела Люсеньку, загрыміраваную пад Дзіда-дзеда, яе сэрца апанавалі два пачуцці: страх перад сапраўднай Смерцю ў Дзіда-дзедавай табакерцы і злосць на самога Дзіда-дзеда. Гэта ж, калі яна была яшчэ простай сарокай, ён выскуб усё яе пер'е і вымазаў яе дзёгцем, які не адмываецца ні ў якіх водах на свеце. I цяпер яна чуе пах дзёгцю, змешанага з пахам белай ружы... Гэта ж ён...

Але каралева была хітрая. Яна стрымлівала свае пачуцці і глядзела на ігру скамарохаў, трымаючы Мопсіка-Смерць на каленях з выразам вялікай пяшчоты на твары. Яна няньчыла Мопсіка-Смерць як роднае дзіця... Нібы яка сама маці Смерці.

Калі на оцэну выйшла дачка Юркі Дратвы, апранутая і замаскіраваная пад каралеву ды яшчэ з такім самым Мопсікам, як у каралевы на каленях,— усе ахнулі ад дзіва. Можна было падумаць, што гэта не сцэна, а вялікае люстэрка, у якое цяпер глядзіць сама каралева, і ўсе бачаць яе адлюстраванне.

Больш за ўсіх збянтэжылася сама каралева. Яна падумала так:

«А што, калі скамарошка адважыцца, сыдзе цяпер са сцэны са сваім Мопсікам на такім жа залатым ланцужку, падыдзе да караля Пінг-Понга і скажа, што гэта яна каралева, а я скамарошка? Гэта ж яна падрабляе мой голас так, што я сама спалохацца магу. Не толькі што кароль, але я сама магу зблытаць сябе з ёю.

Аднак каралева хутка супакоілася.

Ад яе, ад каралевы, чуецца пах дзёгцю. Кароль заўсёды ўцягвае гэты пах ноздрамі і вельмі хваліць. «Гэта найлепшы пах жыцця»,— кажа ён.

Тым часам Мопсік на каленях каралевы з такім жа дзівам глядзеў на Мопсіка, што на каленях скамарошкі.

Раптам абодва Мопсікі натапыршчыліся і пачалі выдаваць аднолькавыя гукі:

— Гр-р-р...

— Гр-р-р...

— Гір-гір-гір...

— Гір-гір-гір...

— Гірл-гірл-гірл...

— Гірл-гірл-гірл...

Пры такой гарачай і цікавай размове абодва Мопсікі рвануліся адзін на аднаго з усіх сіл, аж пакуль не вырваліся з рук абодвух каралеваў.

У сараі пачуўся небывалы шум і крыкі:

— Смерць вырвалася з рук каралевы!

— Смерць! Смерць! Смерць!

Пачалася беганіна — хто куды. Прыдворныя выскачылі з сарая ды наўцёкі. Кароль страціў прытом насць і паваліўся на зямлю.

Каралева была задаволена перапалохам. Яна падскочыла да Мопсіка, схапіла аднаго з іх, бо добра ведала, што гэта ўсё роўна. Падсунула каралю сваю руку пад самы нос. Ён адразу прачнуўся ад паху дзёгця. Каралева ўзяла яго пад руку, яны спакойна і павольна выйшлі з сарая і склікалі прыдворных.

Слава каралевы Лялі яшчэ больш павялічылася, бо ўсе гаварылі адно:

— Смерць хацела ўцячы ад каралевы, але адважная каралева, якая любіць свой народ, зноў схапіла Смерць за ланцужок.

У той час, калі кароль і каралева паехалі далей, пакінуўшы на сцэне шмат багатых падарункаў для скамарохаў,— усе скамарохі былі за кулісамі і так рагаталі, ажно самі думалі, што іхні рогат неўміручы і яны ад яго ніколі не вызваляцца.

Рогат скамарохаў чуваць быў далёка навокал, і жыхары мястэчка думалі, што скамарохі звар'яцелі ад страху перад Смерцю, якая вырвалася на хвіліну з рук каралевы.

Дзіда-дзед выклікаў пажарную каманду і папрасіў абліваць вадой скамарохаў. Гэта не памагло. Тады Дзіда-дзед загадаў наліць вады ў вялікія скрынкі і палажыў туды рагочучых скамарохаў. Калі яны захлынуліся ў вадзе, рогат спыніўся. Канешне, калі б Смерць не знаходзілася ў Дзіда-дзедавай табакерцы ў яго за пазухай, тады ўсе скамарохі патапіліся б.

Дзед спыніў апавяданне, бо зарагаталі ўнукі і гэтым перашкодзілі яму гаварыць! Ён усміхнуўся і сказаў:

— Унукі шаноўныя! Калі не сціхнеце, мне прыйдзецца ўжыць Дзіда-дзедавы спосаб. Аплюхаю вас з вядра.

Калі ўнукі супакоіліся, дзед запытаўся:

— Што ж бы вы, унукі, зрабілі з такой паскуднай і хітрай каралевай?

— Я расказаў бы пра яе ўсю праўдачку,— сказаў унук.

— Дзіда-дзеду пасля гэтага зноў надакучалі б розныя людзі,— апраўдвала ўнучка Дзіда-дзеда.

— Але ж яна наводзіла фальшывы страх на ўвесь народ,— сказаў унук.— Няхай бы лепш адзін Дзіда-дзед цярпеў. Няхай бы ён моцна звязаўся з тымі людзьмі, якія ненавідзяць Смерць.

— Гэта ж праўда! — згадзілася ўнучка.

— Эге...— мнагазначна сказаў дзед і наморшчыў лоб.— Паганая Сарока аказалася спрытнейшай за сумленнага Дзіда-дзеда. Раскажу вам заўтра, што было далей. А вы не гневайцеся на нашага Дзіда-дзеда. У яго быў праз меру мяккі характар, вечная памяць яму.

— Характару вечная памяць? — запытаўся ўнук.

— Не характару, а Дзіда-дзеду,— сказаў дзед.— Я стаміўся... А вы, унукі, зусім кепскія па характару. Вымазаліся ў гліне — аж страх! — злаваўся дзед.