Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

— Свежыя газэты! Свежыя газэты!

I ўбачыў сутулую постаць у клятчатым, ужо злінялым, добра падношаным паўпаліто і вялікай, таксама клятчатай суконнай кепцы. Вецер шавяліў над вухам іскрыста-белую пасму валасоў, што выбіліся з-пад шырокай дзюбатай кепкі.

Жалосна-горкае, да слёз на вачах, шкадаванне зашчымела ў Міцевых грудзях: як асунуўся, высах, змяніўся і пастарэў Лаўрын Царык.

Нібы счуўшы, што за ім нехта цікуе, Царык азірнуўся і, прыціскаючы да сябе левую руку, на якой віселі жаўтлявыя ў стрэмках газеты, прыязна засмяяўся і, мусіць, успомніўшы пра чорную шчарбіну ў зубах, закрыў рукою рот.

— Смяяцца, брат, не магу,— і, адняўшы ад твару мярцвяна-белую худую руку, падаў Міцю. I Міця ўчуў ад яе нежывы, адубелы холад.— Усе зубы высыпаліся яшчэ ў Гродні, а потым у Баранавічах, калі ўжо ўзялі свае... Але што пра мяне старога гаварыць. Расказвай ты.

— Няма чаго расказваць. Сяджу дома,— Міця апусціў вочы, убачыў раскіслыя, перавязаныя ржавым дротам, як лыч у наравістай, што рые гной, свінні, перады даўно неваксаваных Царыкавых чаравікаў.

— А мяне ж ужо сватаюць на работу. Адзін тут, злавіўшы на рынку, цягнуў за рукаво.

— Куды? — Міця паглядзеў у выцвілыя Царыкавы вочы.

— Управу даюць, сакратаром клічуць. Ты, кажуць, па-беларуску знаешся.

— А самі што?

— Самі яны,— Царык абвёў зеленавата-карымі выцвілымі вачмі варухлівы кірмаш і ўздыхнуў: — Самі яны ўжо набраліся жыдоўскага золата, цяпер будуць чакаць бальшавікоў. Ім ужо адкупляцца ад усяго, яшчэ й пасады зоймуць, кіраваць будуць...

— Не ў кожнага і золата знойдзецца,— усміхнуўся Міця, перабіваючы знерваванага і злога Царыка.— А як будзем мы жыць?

— Не ведаю. Я ўжо зняверыўся. Гляджу, як адзін аднаго прадаюць і топяць, і не веру ўжо нікому,— Царык выпрастаў сутулаватую спіну, выцягнуў худую шыю, заварушыў вострым у стрэмках нявыгаленай шчаціны кадыком: — Во, бачыш, нейкая свалата таўчэ старога чалавека, а ніхто і не заступіцца.

Міця азірнуўся і паверх чужых галоў убачыў таго самага дзядка: ён ужо рукою лавіў гарачую, што капала з носа, неўтаймаваную кроў і размазваў па твары.

— Ідзём разбаронім, што яны маюць да чалавека,— падмахнуў гэтым пераломаным пуком жаўтлявых газет, што віселі на сагнутай руцэ, узнерваваны Царык.

— Роўнаўцы там, п’яныя ды ўзброеныя.

— Вінтоўкі-то ў іх ёсць, а патронаў няма.

Кісла, асалавела ўсміхаючыся, двое п’янаватых ронаўцаў ужо адышліся ад сухаватага, з акрываўленым тварам мужчыны, што стаяў зводдаль ад абыякавага мітуслівага натоўпу пад невысокім у кароткіх куксах спілаваных сукоў чорным ясенем.

— За што ж гэта вас? — Царык паслізнуўся на мутна-сіняватым, паточаным сонцам і вадою лядку.

— Ці цяперашнім светам знаеш за што? — чалавек адступіўся пад капеж, чарпануў з бруднага кургана, разгробшы зверху, мокрага шараватага, як буйная соль, снегу, прыклаў яго да расквашанага носа.— Не так, бачыце, глянуў на іх. А як жа на іх, злыдняў, глянеш інакш.

Тыя двое ў абношаных нямецкіх шынялях, убачыўшы Міцю з Царыкам, нечакана прыпыніліся і, змоўніцкі падміргнуўшы адзін адному, павярнулі назад, паслізгваючыся на чорным зледзянелым снезе, збітымі падкоўкамі і шыпамі на старых, таксама нямецкіх чаравіках.

— Ты чё-ё? — пырснуўшы з-пад падковак і шыпоў белаватым накіпам лёду, меншы з ронаўцаў пад’ехаў аж да самага Царыка. Большы насуплена і скоса пазіраў зводдаль.

— Што ж вы чалавека так? За што? — Царык, падхапіўшы праваю пук газет, апусціў самлелую левую руку.

— Я спрашиваю, ты че, в харю хочешь? — шырока расставіў ногі і пахіснуўся ронавец.

Міця стаяў, ледзьве стрымліваючы злосць і гледзячы то на збялелага ўжо Царыка, то на чырванаватую шырокую, як у ката, морду п’янага ронаўца, за плячом у якога падкутым прыкладам угору тырчала караткаватая вінтоўка. I ўжо не ведаў, чапацца з п’янаю брыдою тут на рынку ці не. Сорамна ж біцца. I брыдка слухаць і зносіць знявагу ад п’янага да паскуднасці агіднага, што нават памачыўся ў штаны, смярдзючага ронаўца. Ён, калі што якое, яшчэ і страляць будзе.

Міця, нават сам не ведае, як выйшла, ударыў нагою па падкутых, зношаных да слізгаты нямецкіх чаравіках — ронавец, задзёршы ўгору ногі і бліснуўшы збітымі падкоўкамі на абцасах і абслізганымі, некалі гранёнымі шыпамі, паляцеў у плыткую, але жаўтлявую ад раскіслых конскіх яблыкаў лужыну.

Тут ужо Міцю за локаць турзануў Царык. У вузкую глухую вулачку між чорных пазелянелых платоў ронаўцы сунуцца пабаяліся ці, можа, не паспелі згледзець, як расталі з вачэй, трапіўшы ў кірмашовы мурашнік, двое мужчын.