Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

«Дзе ж яна, дзе Чэся? Няўжо расстаёмся, так не ўбачыўшыся? Няўжо лёс судзіць нешта страшнае? Ёй ці мне? Ці нават абоім разам».

Міця падняў вочы на зырка-белую пухкую хмарку, што, прадвяшчаючы зноў дождж, паволі наплывала на зялёныя кроны гонкіх соснаў у чорных шапках грачыных гнёздаў. У іх хрыпата і ненаежна крычалі ўжо дужыя, мусіць, грачаняты. За меднастволымі соснамі мутна шарэў пабіты плямамі рудой іржы дах дварчанскай школы, аплеценай сіва-калючым, з кольцамі, непадступным дротам. За ім чуліся моцныя і рэзкія галасы вайсковай каманды.

На школьным двары каля вастраверхай тумбы ашалёванага калодзеся стаяў ужо гатовы да маршу пры поўным рыштунку — з ружжамі, плецакамі, скруткамі шынялёў — іхні трэці ўзвод. Сёння яго, як цішком шапнуў, дыхаючы перагарам, недаспаны Камашыла, меліся перакінуць у Наваградак, а то, можа, нават пад Барысаў.

Слізкая, зацярушчаная пачарнелаю кастрыцаю сцежка ў жоўтых ад сасновага пылку лужынах зігзагам абягала пазелянелыя камлі хвоек. З-пад адной, падмахваючы сінявата-голымі крыльцамі, палахліва адскочылася і, нязграбна коўзаючыся цыбатымі нагамі, пабегла стрэсенае, мусіць, сённяшнім начным ветрам адзінокае, наканаванае згінуць грачаня.

У кожнага свой лёс. У яго таксама не лепшы — выпасці са свайго гнязда. Міця, сышоўшы са сцежкі, абабег пудка растапыранае, прытуленае да гнілога, з рыжаватым стрыжнем пня неаперанае брыдкавата-сіняе грачаня, што заверашчала, разявіўшы вялікі дзюб, і спорным крокам падышоў да школьнай брамы. Упершыню яна здалася чужою, абыякава-незнаёмаю, як здавалася шарая драўляная школа. Але пад сэрцам у Міці запякло, загарэлася шкадаванне, што бачыць яе мо астатні раз, як бачыць і гэтую ў чорна-белых косах палосах вартаўнічую будку.

— Корсак, ты што там? — гучна крыкнулі за сівым калючым дротам, дзе выстраіўся, гнучыся пад цяжкім вайсковым рыштункам, Міцеў узвод.

Штодня за седлаватым узгоркам, на якім ужо калыхалася і хадзіла сінявата-сівымі хвалямі, невысокае, што толькі выкруціла колас, жыта і адзінока стаяў, аглядаючы знаёмы свет, абкіданы не густым, карычняватым яшчэ лісцем падпалены ў камлі дуб, бесперастанку чуваць быў падазроны стук кулямёта, услед за якім, падцінаючы лес, нізка шугаў густы, гарачы водгалас і лопаліся адзінокімі набрынялымі пухірамі вінтовачныя стрэлы.

Немцы ўкрадкам, у таямніцы рыхтуючыся да адступлення і збіраючыся пакінуць Наваградак, чысцілі гарадскую турму. З белаватай жвірыстай шашы, уздымаючы клубкамі пяршысты лянівы пыл, на палявую дарогу, абапал якой імшэлі і зарасталі лысыя валуны, з надрыўным перарывістым гулам зварочвалі, пахістваючыся вялікімі крытымі кузавамі, чорныя тупарылыя грузавікі.

Нясцерпны сверб трывогі і неспакою ўжо мучыў Міцю, каб хоць сюды не адправілі Царыка. У казармы за калючы дрот перапаўзла чутка, што старэйшых мужчын, хоць і не ўсіх, але выпускаюць з турмы, малодшых адвозяць у Дварчаны на чыгуначную станцыю і грузяць у састаў, а ўжо астатніх, мусіць, найбольш ды найгорш вінаватых, пруць самаходамі сюды, да казармы пад цёмны і непрыступны яловы лес, дзе выкапаны ржава-гліністыя доўгія равы з вузкімі пасярод іх грэблямі, на якія шнурком ставяць, папярэдне раздзеўшы, беспрытомных, адрошаных людзей. Кажуць, што слабейшыя, страціўшы прытомнасць, падаюць у гліністыя равы самі і іх закопваюць жыўцом.

Наслухаўшыся гэтых, што раз за разам узрываліся за грудком, за адзінокім выпаленым дубам, напорыстых стрэлаў, Міця нечакана рвануўся ў баковачку да Камашылы.

Апухлы, ружавата-ліловы ў твары, з чырвонымі ашклянелымі ад начное п’янкі вачмі Камашыла нават узрадавана пракаўтнуў сліну і абцёр рукою перасмяглыя, з наміткаю запечанай сліны, цёмна-гарачыя губы:

— Во добра, што завітаў.

Камашыла павярнуўся да акна, задумана паглядзеў на вузкую стужку гравійкі. Над ёю расцягнутым зялёным вянком сашчапіліся звіслыя бярэзіны. Там, дзе разарваўся вянок, з-пад навіслай страхі двума цёмнымі вокнамі ўставілася пабеленая хата. На яе вілаватымі галінамі зморана хілілася старая высокая груша.

— Сходзіш вунь на той хутар,— шырокая Камашылава рука нязграбна пасунулася ў кішэню тарбаватых галіфэ з жоўтай акантоўкай і выцягнула скамечаную карычнева-стракатую паперку з двума сінімі кружкамі — пяць марак.

— Возьмеш там свянцонага зелля.

— Ты пачакай,— Міця сунуў у нагрудную кішэню стракатную паперку.— Я прышоў да цябе прасіць, каб разам зайсці да начальніка батальёна.