Сергей Балахонов - Сьнег капітана Мантгомэры

6.

Затрыманыя маўчалі. Анісіфор – бо нічога ня ведаў. Такеша – бо нічога апавядаць не зьбіраўся.

– Добранька. Я вам абяцаю, загаворыце. Мы ўмеем добра языкі разьвязваць, – казаў капітан да маўчуноў і прасіў пахолка прынесьці шчыпцы ды пару вялікіх іголак-шаршатак. Дзяк таргануўся і, перапоўнены страхам, прабубнеў:

– Няма чаго гаварыць. Я блудадзейныя думы аб удавіцы Лявонавай Алёне меў. Хцівасьць жаданьня стаміла таемная…

– І сачыў за намі?

– Так…

– Навошта ўвесь гэты блуд на паперу пускаць?

– А зачым наагул людзі пішуць? Зь якім розмыслам? Можа пісьмо нявартае жыцьцю, якое яно намагаецца адлюстраваць…

– “Адлюстраваць”? Цікавае слова. Не сустракаў я такога раней.

– А яго і няма нідзе, толькі ў маёй галаве. Я сам яго ізмысьліў.

– Можа ты іншых мужчын на ўдовіным падворку таксама прыдумаў, а прыдумку на пісьмо перанёс? Можа памеркаваў, што ў такой прыгажуні мусіць быць мноства каханкаў, дык так і напісаў? А можа быць ты ўсё прысьніў? Чаго толькі ня высьніць чалавек? Га?

– Не. Ня выдумаў і не прысьніў. Натаваў толькі тое, што на вочы ўласныя бачыў. Рэчы апісаны ў ісьце сваёй, а словы па кавалку ад усюдых узятыя…

– Зараз ты сам па кавалках у розныя куты ляжаш, – Мантгомэры ўвадначас зьмяніў датулешнюю прыязнасьць у голасе.

– На ўсё воля божая. Я сваю праўду сказаў. Спытай у юродзівага… Ён сёньня ля ўдавіцы круціўся.

– Ну, абізгале, кажы, – капітан павярнуўся да зьвязанага Такешы, які, вырачыўшы вочы, сядзеў побач. Ён працягваў удаваць зь сябе вар’ята.

– Зь цягам часу дуб, каторы стаіць пры дарозе, шторазу часьцей павадуе згадкі пра дзіцячыя гульні і першыя спробы выбару… Чаму журуся, гукі дуба чуючы? Ці не маленства мне голас падае? Адтуль туга мая, адтуль жаль мой аб немажлівым, недасяжным, прамінулым, неўзваротным. І хай бы яна ўжо маўчала аб мінуўшчыне, якой больш няма. Боль ломіць, разлучае, але так, што яднае і цягне да яе.

– Ага, нават так, – напяў маску разважлівасьці іншаземец. – Калі ты быў малым і здаровым, мог забаўляцца зь дзяўчынкай Алютай. Мог нават любіць яе. Цалаваць. Па-дзіцячы зусім. Ці не па-дзіцячы. І яна магла рабіць тое самае. А цяпер ты іншы. Яна цябе ня хоча нават бачыць. Але ты ўсё памятаеш і чапляешся да яе, а раптам пацалуе…

– Ага, ага… – азваўся Такеша.

Мантгомэры расплыўся ў кацінай усьмешцы і праз імгненьне моцна выцяў фальшывага юродзіўца нагой па твары. Усьмешкі, як і не было.

– Усё гэта бздура. Вы ўдвох хочаце пераканаць мяне, што бяз памяці ўлюбіліся ў Лявоніху? – капітан стомлена звузіў вочы, якія пачыналі гнаіцца ці то ад тутэйшага ветру, ці то квецені ліпаў.

– Катаваць абаіх, пакуль не дакапаецеся да казацкага сьледу іх учынкаў, – загадаў ён змрочнаму чалавеку, што называў сябе катам, і без прамаруды пакінуў склеп.

7.

З-за паркана чуўся голасны сьмех і барабанны пошчак. Казакі старанна выбівалі “Басалуку” [6]. Жаўнеры ў горадзе ня менш старанна, але безвынікова вышуквалі Алюту. Мантгомэры вярнуўся на вартавую вежу. Пан Аляксандар дыхаў злосьцю: казакі пасьпелі голасна пахваліцца, што спаймалі і ўмучылі ягонага таварыша пана Ленскага.

– Сказалі, што дзесяць чырвонцаў узялі, – бедаваў ён. – А гэта мне тыя грошы прызначаліся…

– Ня плач па валасох, калі галаву адсякаюць, – спакойна заўважыў капітан. – У горадзе здрада. Нейкая таемная суполка хоча падсобіць казакам. За гэтым патрабую ўзмацненьня варты надзейнымі людзьмі, пра якіх дакладна ведама, што казакоў ненавідзяць.

– Таемная суполка? – кашлянуўшы, перапытаў Жураўскі. – Быць такога ня можа. Пасьля ўсіх бедаў, прычыненых гораду казацкім збродам, толькі вар’ят можа спрыяць іхняму прыходу.

– Аднаго вар’ята ўжо дапытваюць. З прыдзіркамі.

– Такешу? Пане, які зь яго змоўнік? Бурбалкі зялёныя ў яго галаве, а ня змова. Ён нават крыкамі сваімі нікога падбухторыць няздатны, а пагатоў кіраваць змоўніцкай хеўрай. Кій перагінаеш, Вашаць.

– Чалом змоўніцкай аргады ёсьць ня ён, а найбарзджэй, Алёна Лявоніха.

– Цьху. Вось табе і маеш, – зладзіў кіслую міну пан Аляксандар. – Вы там у сваіх эўропах зусім з галавой не таварышуеце. Баба змоўніцкі важак! Абмачыць каленкі! Дзе такое бывала ў нашых краёх? Кудзеля і любебля – жаночыя рэчы. Ды каб аладкі пякла смачныя.

– Вось яна і напякла аладак, якія казакам каштаваць давядзецца, калі мы зараз без адвалокі не пачнем варушыцца.

Мантгомэры прымружыў вока, хітра глянуў на суразмоўцу і пасьля хвіліннага маўчаньня пацікавіўся: