Сергей Балахонов - Сьнег капітана Мантгомэры

У Алюты зьнібела сэрца. Яна думала пра мужа і ўсю навакольную таўпарню, у якой удзельнічала і сама. Ажыцьцявіць наважанае было ня так і проста, як здавалася. Скрадзены ў Мантгомэры ключ без мажлівасьці вольна падступіцца да брамы ператвараўся ў простую зялезку. “Нашы мужчыны ўсё здолеюць. Удалося б толькі мне пагаварыць з…” – думка перарвалася, бо ў воднай гладзі вядра, куды мяшчанка міжволі зірнула, бліснуў сонечны зайчык. Яна сьпешна азірнулася і падняла галаву ўгору: бляск зыходзіў з вакна Траецкае царквы. “Пільнуюць”, – праімчалася ў галаве. Лявоніха ўспомніла аповед мужа пра незвычайныя трубы са шкельцамі і напружылася: “А раптам у іх якая новая труба, каб ня толькі бачыць, але і чуць на адлегласьці можна было. Усё бачылі, усё чулі, пра ўсё данясуць. А немец не пашкадуе, дарма што божкаўся. Павесіць на той самай браме разам з ключом… Нешта трэба рабіць”. Вядро замінала. Вядро, нават поўнае, рабілася кепскім знакам і для яе. Але жанчына ня кідала яго і, толькі ўвайшоўшы ў брамку царкоўнай агароджы, яна вызвалілася ад цяжару: паставіла драўляную пасудзіну блізу цвінтара.

Царква пуставала. Стары сьвятар загіб за мінулай аблогай. Новы ці прыехаць не пасьпеў, ці папросту баяўся тачыць носу ў гушчу казацкае валкі. Заставаліся царкоўныя служкі, якія даглядалі храм, не дазваляючы яму зусім заняпасьці. Алюта, сумеўшыся, стаяла перад алтаром. На пярэймы выйшаў дзяк Анісіфор.

– Блаславі цябе Госпад, – павітаўся ён, і жанчына заўважыла ў яго позірку зьбянтэжанасьць.

– І табе, дзяча, хай Бог аддзячыць, – зусім несьмірэнным голасам гаварыла Лявоніха, – і ў ручкі, і ў ножкі, і пасярэдзіне трошкі.

– Не блюзьнер у храме, – заікаючыся, адказаў на дзіўнае зычэньне царкоўны служка.

– Чужая доля ў вока коле. І гэткаму воку ўсевідушчым быць закарцела? Божыя слугі жыць сьціпла павінны. Пра душы, пра добрае дбаць. Не так, як ты аблуднік грахоўны.

– Ня ведаю, што табе прытрапілася. Сія павесьць твая голая суць, – нэрвова бурчэў дзяк, пакусваючы ніжнюю губу.

– Не галей за маю сраку. Ты чаго мяне пільнуеш?

Алюта глядзела яму проста ў вочы і не плюскала. Той пачырванеў і не знайшоў адразу, што адказаць. Ён не зразумеў пра якое пільнаваньне – начное ці дзённае – вядзецца. Прызнавацца не хацелася ні ў гэтым, ні ў гэным.

– Бог адзіна здольны пільнаваць усіх і кождага: ад мала і да веля, ад нявольніка і да караля, ад пясчынкі і да сонца. Чаго мне маніцца на веліч Ягоную? – стаў выкручвацца ён.

– Вось і я пытаю пра тое, – нібы ледзяной глыбай біла, мовіла мяшчанка. Дзяк, адчуваючы той лёд, дробна калаціўся. Ён ня ведаў, што яшчэ трэба было адказаць, каб дакучлівая блудніца адкаснулася.

– Можа салодкага мяса шчупнуць хочаш? – Лявоніха састроіла прыкрую ўсьмешку і павольна прыўзьняла вышэй каленяў свой андарак. – Хадзі пакратай.

– Ізыдзі, гадзкі сатана, – нібы ўчадзелы, цьвердзіў Анісіфор, набліжаючыся да бессаромніцы. Ягоныя дрыготкія рукі дакрануліся да алюціных ног. Паціху ён стаў падымаць іх вышэй а вышэй. І калі ягоныя далоні самі сашчапіліся там, дзе ногі сканчаюцца, жанчына зрабіла рэзкі рух управа і вельмі спрытна ухапілася правіцай за дзякава ўлоньне.

– Назаві сьпіс гарадоў Сьвідрыгайлы! – не ўстрымалася яна і ўспомніла старую гомейскую дзіцячую забаўку.

– Якога Сьвідрыгайлы? – стагнаў ад болю дзяк.

– Жартую, – без намёку на сьмех шыпела Алюта. – Кажы, каму даносіш, падла.

– Нікому. Токма паперы.

– Усе паперы сюды, інакш ня спаць табе ніколі з папоўнай.

Мяшчанка адняла руку. Задыханы Анісіфор пайшоў у сваю камору, дзе ладна забавіўся. Лявоніха вычула кепства і рынулася ў камору. Дзяка не было. У разьяшчаранае вакенца яна згледзіла яго постаць: дзяк шпарка аддаляўся, трымаючы ў рукох кнігу.

Шпаркасьць дзяка насьцярожыла Такешу. Пагатоў ён згледзіў, што ад царквы ў іх бок подбегам крочыла Алюта. Ён пераняў дарогу і спытаў з характэрным скавытаньнем:

– Камо градзешы, чалавек божы?

– Вазьмі пенязь і адстань, чалавеча, – прамовіў Анісіфор і працягнуў таму манэтку.

– Гавары! – не ўтаймоўваўся Такеша, моцна схапіўшы царкоўніка за рукавы.

Штурханіну спрыкмецілі жаўнеры, што сачылі за парадкам у абложаным горадзе. Ня доўга разьбіраючыся, яны забралі закалотнікаў спакою, каб зачыніць у старым карчомным склепе, пераладжаным пад вязьніцу. Рукапісны фаліянт, адабраны ў дзяка яны разглядалі як цікавінку і ўрэшце вырашылі перадаць уласнаручна пану капітану.

Мантгомэры пагартаў недапісаную кнігу, апошнія старонкі якой яшчэ патыхалі тутэйшым гнюсным атрамантам і дзякавай злосьцю. Велягурыстасьць складу і спосабу выяўленьня думкі на пісьме, уласьцівыя нататкам Анісіфора, не перашкодзілі Ёгану зразумець усё слушна. Больш за тое, ён вокамгненна зрабіў выснову аб ролі Алюты ў дзеі, што адбывалася мінулай ноччу. Наказаўшы пану Жураўскаму нічога супроць казакоў не прадпрымаць, капітан з двума жаўнерамі выправіўся да Алюцінага дому. Гаспадыні ані ў доме, ані на падворку не знайшлі. Разьюшаны Мантгомэры загадаў учыніць суцэльны агляд гомейскіх дамоў, а сам падаўся ў вязьніцу, каб асабіста дапытаць дзіўную пару затрыманых. У паветры пахла здрадай.