Сергей Балахонов - Зямля пад крыламі Фенікса (зборнік)

Пасля заняцця Полацкай зямлі войскамі Івана Жахлівага на месцы найбольш буйных знішчаных пасек маскавіты пабудавалі свае крэпасці, каб найперш не дазволіць адрадзіць пчалярства. Пчузі ўдзельнічалі і ў аблозе Полацка, прадэманстраваўшы выключную марозатрываласць. Палачане з цяжкасцю зразумелі, якое жахоцце навалілася на іх у дадатак да варожага войска. Ваявода Станіслаў Давойна, бачачы, як пачвары нападаюць на гараджан, прыняў рашэнне падпаліць полацкі пасад і адыйсці ў Верхні замак. Ён спадзяваўся, што дым спыніць пчузяў. Але спадзяванні былі марнымі – пчузі не здохлі, працягнуўшы выядаць жыхароў Полацка. Давялося капітуляваць.

Вайна набыла зацяжны і пазіцыйны характар. Яна падштурхнула Вялікае княства Літоўскае да Люблінскай уніі з Польшчай, вынікам якой стала стварэнне Рэчы Паспалітай. Аднак гэта ніяк не ратавала Полацкую зямлю, бо на дзяржаўным узроўні марудзілі з прыняццем важнага рашэння, спасылаючыся на нястачу грошай і іншыя надуманыя праблемы. Жыгімонт Аўгуст захрас у распусце і спірытычных сеансах, на якіх выклікаў дух памерлай Барбары Радзівіл. Супольнай дзяржавай кіравала польская магнатэрыя, якой быў абыякавы лёс беларускага Падзвіння. Сакральным пчалярам з незанятай часткі старабеларускіх земляў даводзілася ствараць невялікія атрады, якія перыядычна ўступалі на абшары Полаччыны, каб патрапаць захопнікам нервы. Найбольш ад іх даставалася тым гарнізонам маскавітаў, якія не мелі на сваім утрыманні пчузяў. Зрэшты, ад джалення маскавітаў крывымі пчоламі эфекту амаль ніякага не было. Тоўстая татарская вопратка, густыя доўгія валасы і бароды станавіліся для пчолаў непераадольнай перашкодай. А на тварах пчолы часцей за ўсё паслізгваліся і калі і джалілі, то неглыбока. [119]

Выйсце прыйшло толькі разам з абраннем на трон уладара Рэчы Паспалітай трансільванскага князя Іштвана Баторы, які ў старабеларускай традыцыі стаў называцца Сцяпанам Батурам. Ён змог не толькі сабраць баяздольнае войска, але і кансалідаваў дзеля перамогі ўсіх, хто быў у гэтым зацікаўлены не эканамічна, а поклічам сэрца. Некалькі ягоных сакрэтных дарадцаў былі сакральнымі пчалярамі. Мядова-пчалінай ініцыяцыі Батура не праходзіў, бо для ўраджэнца і носьбіта традыцый Трансільваніі гэта магло б скончыцца непрадказальнымі наступствамі. Але мёд крывых пчолаў ён каштаваў неаднакроць. «Кривский міод зовет у поход», – сказаў уладар перад вайсковай выправай па вызваленні Полацка і Полацкай зямлі. [120]Ён прапанаваў Івану Жахліваму двубой на мячах, разлічваючы, што той пагодзіцца і атрымае моцныя раны ад мадыфікацыі джальніцкага мяча, які Сцяпану падарылі сакральныя пчаляры. Аднак маскоўскі цар адмовіўся, матывуючы тым, што выбарны манарх манарху прыроджанаму нераўня. [121] Казлоў Л.Р. З дазволу караля і вялікага князя. Мінск, 1992. С. 32. Тады слова ўзяло ўмацаванае войска. На той момант ўжо стала вядомым слабое месца пчузяў – яны з нейкай прычыны не выносілі асакі. Таму асака стала адным з элементаў убрання ваяроў вызвольнага войска. Ёю ж апавілі усе вуллі крывых пчолаў, якія узялі з сабой у паход. Пчузі дохлі сотнямі тысяч, ледзьве набліжаючыся да батураўцаў. Усе дарогі Полацкай зямлі ў той час былі заваленыя дохлымі пчузямі. Людзі баяліся на іх глядзець, але потым плакалі ад радасці. [122] Сказане о зништоженю жемеры надзной // Хрестоматия по истории природных катаклизмов на Руси. Москва, 2010. С. 240.

Маскавіты без падтрымкі сваіх мутантаў спяшаліся як мага хутчэй адступіць. Улетку 1579 г. войска Сцяпана Батуры ўзялося за вызваленне Полацка. У маскоўскім гарнізоне згадалі часы князя Дзмітрыя Іванавіча і выклікалі залеву, каб не дапусціць прылёту крывых пчолаў. Моцная залева спачатку пахіснула баявы дух батураўцаў, але выбарны манарх загадаў выкарыстаць некалькіх бацянаў-феніксаў, каб разагнаць хмары. [123]Баючыся страціць пад джаламі крывых пчолаў маскоўскую свядомасць, маскавіты здаліся. Толькі трынаццаць чалавек з іх падалі «суплікі» (ці «челобитные») з просьбай абмазаць іх мёдам і прапусціць праз рой крывых пчол. Просьбу пераможцы задаволілі. Навернутыя ў старабеларушчыну маскавіты далучылі да вызвольнага паходу. [124] Heidenstein R. Pamiętniki wojny moskiewskiej. Kraków, 1905. S. 89.