Алесь Шашкоў - Ціхая Лань

Там, каля станцыі Вяцічы, непадалёк ад чыгуначнага моста, выратавала тое, што старшы лейтэнант Шапавалаў не меў права страляць. Узняў бы трывогу, і правалілася б удала задуманая аперацыя. А тут, на Высокай выспе, два дні назад, уратавала цемра, якая так раптоўна, у той самы момант, калі старшы лейтэнант выхапіў пісталет, праглынула выспу.

Уратавала, ды не зусім. Куля, выпушчаная цвёрдай рукой разведчыка, напаткала здрадніка ўжо тады, калі павешаны з самалёта ліхтар патух, дагнала і прашыла левае плячо. Ахоплены смяротным жахам, Даноўскі дабег аж да самай нямецкай абароны і ўжо тут, у двух кроках ад акопаў, на рудым тарфяніку, змогся. Тут яго і падабралі італьянскія салдаты, перадалі лейтэнанту Матэо Віано, рота якога ноччу змяніла батальён эсэсаўцаў, што быў па трывозе перакінуты ў «Цясніну Дар’яла», — насмешліва празваны партызанамі вузкі праход паміж ракой і возерам, і дзе, як паведамілі са штаба карнікаў, партызаны вось-вось пойдуць на прарыў.

Малады лейтэнант, які не паспеў яшчэ змыць са свайго твару сляды шчодрага італьянскага сонца і крыху гаварыў па-руску, з павагай і нават з зайздрасцю аднёсся да параненага нямецкага разведчыка, што вяртаўся з такога небяспечнага баявога задання. Неадкладна звязаўся з нямецкай камендатурай, са штабам карнікаў і, канчаткова пераканаўшыся, што Даноўскі сапраўды «свой», запрасіў «героя» за стол.

— Не хвалюйцеся. За вамі прыйдзе машына, — суцяшаў нечаканага госця лейтэнант. — А пакуль пасядзім за шклянкай добрага віна.

Даноўскі ахвотна згадзіўся. Як і ўсе на Высокай выспе, ён мала што еў, ды і рана была не дужа сур’ёзная. Хто-хто, а ён, Альфрэд Даноўскі, ведаў дакладна, што на Сухое балота партызаны не сунуцца. Яны пойдуць на прарыў цераз «Цясніну Дар’яла» (якую назву прыдумалі, чарнарылыя!). Аб гэтым па сакрэце, шапнуў яму сам камандзір кулямётнага ўзвода, маладзенькі хлапец, якога ён, Даноўскі, пачаставаў печаным у попеле ляшчом, выпадкова аглушаным у Чорным возеры, куды трапіў цяжкі фашысцкі снарад.

У тую ж ноч ён данёс пра гэта ў штаб карнікаў. А цяпер вось, якую гадзіну назад, па яго ж, Даноўскага, сігнале знішчана брыгадная радыёстанцыя. Пастка канчаткова закрылася. Чаму ж і не пагуляць?

Віано ўладкаваў на стале «батарэю» рознакаляровых бутэлек, напоўніў шклянкі і, старанна падбіраючы рускія словы, аб’явіў:

— За дружбу! За хуткую нашу перамогу! О!

Ён па-заліхвацку кульнуў шклянку і адразу ж захмялеў. Радасна ўзрушаны, паказваў госцю фотакартку нявесты, партрэт бацькі, сытага, самаўпэўненага чалавека з сівою чупрынай, партрэт маці, прыгожай рускай графіні, на якую так падобны быў сам Віано Матэо і якая, апрача прыгажосці, перадала сыну каля сотні дарагіх ёй рускіх слоў.

— М-міль-я-нер! — тыцкаючы пальцам у партрэт бацькі, з гонарам тлумачыў ён госцю. — А я... о, як гэта па-вашаму? О, успомніў: нашчадак. Бацькі нет, мільёны — я!..

Лейтэнант весела засмяяўся, схаваў партрэт, схапіў бутэльку, а Даноўскі не без зайздрасці ўздыхнуў: шчасліўчык!

— Альфрэд! — кульнуўшы чарговую шклянку, раптам загарэўся Віано. — Ёсць цудоўны ідэя! О! — Ён выхапіў з планшэткі блакнот, вырваў аркуш паперы, нешта доўга пісаў. Скончыўшы, урачыста працягнуў паперу Даноўскаму: — Вось бяры!

— Што гэта? — здзівіўся Даноўскі, зірнуўшы на незнаёмыя, чужыя словы, напісаныя акуратным вучнёўскім почыркам.

— Пра-тэк-цы-я! — лейтэнант узняў над галавою аловак. — Р-рэ-ка-менда-цы-я! Разумееш? Мой дзядзя — камандзір нашай брыгады. Ён накіруе цябе Ргалія. Неапаль. Шпіталь. У Неапалі — мой ацец. Разумееш? Ён прыме цябе. Я так хачу. Ён зробіць для цябе ўсё, што ты захочаш.

Даноўскі недаверліва, нават неяк спалохана глядзеў на лейтэнанта. П’янае трызненне? Капрыз разбэшчанага багаццем юнака? Ргалія... Неапаль... Няўжо і сапраўды ён, Альфрэд Даноўскі, зможа ўсё гэта ўбачыць? Убачыць толькі таму, што так захацелася гэтаму малакасосу? Няўжо ён, Альфрэд Даноўскі, і сапраўды апынецца далёка-далёка ад гэтай зямлі, якой здрадзіў і якая цяпер пячэ яму ногі, а кожны куст, кожнае дрэва пагражае куляй ці намыленай вяроўкай?

— А мне... хіба мне дазволяць ехаць у Ргалію? — нарэшце нясмела ўсміхнуўся ён. — Я ж...

— Так хачу я! Так і будзе! — капрызна абарваў яго лейтэнант. — Бяры пісьмо і вып’ем за Iталiю!

I яны пілі. За Iталiю, за нявесту Віано, за яго бацьку і маці, за дучэ, за фюрэра і за вечную дружбу. Дзень прамільгнуў непрыкметна. Машыны з камендатуры ўсё не было, што Альфрэда Даноўскага і не дужа трывожыла.