Алесь Шашкоў - Ціхая Лань

— Сядай, маёр, — раптам зразумеўшы, што і сапраўды здарылася нешта нядобрае, зусім іншым тонам прамовіў Хольц. — I гавары цішэй. Так да мяне лепш даходзіць.

Лемпер сеў. Магутнае цела яго ўсё яшчэ канвульсіўна ўздрыгвала. Убачыўшы на стале бутэльку, схапіў яе, напоўніў шклянку і залпам выпіў.

— Во, гэта па-нашаму, — пахваліў Хольц, і яго светла-шэрыя, як студзеньскі лёд, вочы крыху пацяплелі. Лемпер адвярнуўся, дрыжачай рукой запіхнуў у кабуру пісталет, глуха прамовіў:

— Прабач... — Крыху памаўчаўшы, спытаў: — Дзе партызаны?

— А вось гэта, маёр, трэба спытаць у цябе. Мне добра вядома, што табе загадалі гнаць партызан на шашу. А мне тут іх сустрэць і знішчыць, а хто ўцалее — адкінуць пад ваш агонь.

— А па кім жа тады ты страляў?

— Па рускіх. Я сам выдатна чуў рускую мову. Цяпер табе ўсё зразумела?

— Але ж салдаты вызваленчай арміі — таксама рускія!

— А пляваць я хацеў на вашу вызвал енчую армію, — з пагардай кінуў Хольц. — Мне загадалі біць рускіх. I я іх біў. Ніводзін з рускіх шашы не перайшоў. Значыць, загад я выканаў.

Хольц паклаў на ложак аўтамат, прыхіліўся спінай да сцяны і дэманстратыўна выставіў напаказ багаты набор ордэнаў.

Лемпер апусціў вочы, доўга маўчаў, потым, ударыўшы ў адчаі кулаком па калене, ціха, выгукнуў:

— Якая трагедыя!.. Якая страшная, дзікая трагедыя!..

— Уся наша вайна — трагедыя, пан маёр. Уся.

— Што будзем рабіць?

— Ваяваць. Да пераможнага канца.

— Я не пра гэта... Зараз што нам рабіць?

— А вось гэта справа іншая. — Хольц зручней уладкаваўся на ложку, проста з бутэлькі глынуў каньяку, нахіліўся бліжэй да эсэсаўца, ціха загаварыў: — Калі хочаш маёй парады, слухай уважліва. Нам трэба зараз жа, чуеш, зараз жа стварыць спецкаманду. З тваіх салдат. Чаму з тваіх? Чуў, што ў эсэсаўцаў языкі прывязаны лепш, чым у салдат-акопнікаў. Дык вось: зараз жа неабходна стварыць каманду і падабраць усіх забітых і параненых. Забітыя ўжо ніколі нікому нічога не скажуць. Параненыя... адкуль яны ведаюць, хто ў гэтым чорна-вогненным пекле іх параніў? Гналі ў цемры партызан. Наскочылі на іх засаду. Ты мяне разумееш? Тады слухай далей. Нашых параненых, немцаў і італьянцаў, зараз жа адправім у палявы санбат. Машыны ў мяне ёсць. Забітых — нашых забітых! — адвязём у горад і, як герояў, пахаваем. Забітых італьянцаў і гэтых... вызваленцаў закапаем тут. Распранём, вопратку абальём бензінам і спалім. Голыя трупы — у яму. Гэта і будуць знішчаныя партызаны. Голыя — усе аднолькавыя, глядзі, гадай, хто тут рускі, а хто — італьянец.

— Але ж вызваленцы загінулі не ўсе? — асцярожна напомніў Лемпер.

— Зробім мёртвымі. А там, дзе трэба, скажам, што рускія здрадзілі, далучыліся да партызан і зніклі, відаць, захлынуліся ў балотах разам з недабітымі ляснымі бандытамі. Кропка.

Маёр Лемпер доўга глядзеў на маёра Хольца, потым напоўніў яшчэ адну шклянку. Цяпер яму ўжо здавалася, што лепшага сябра на гэтай з’ехаўшай з глузду зямлі ў яго няма, не было і не будзе...

Раздзел трэці

Стараста і бургамістр

I

Рашэнне пакінуць Высокую выспу было прынята, усё, што магло спатрэбіцца ў дарозе, ляжала ў рэчмяшках, аднак Крамнёў чамусьці марудзіў.

Ужо каторую ноч, як толькі Соня клалася спаць, капітан паціху пакідаў бліндаж і шыбаваў на бераг возера пад знаёмы знявечаны дуб. Слухаў цішыню, напружана ўглядаўся ў цёмнае майскае неба. Ён быў ужо вопытны салдат і добра ведаў, што ў позні час шляхі вайны трэба шукаць... на небе. Вайна, гэты ненажэрны вогненны змей, выразна пакідае тут свой злавесны след — водсвет далёкіх і блізкіх пажараў, успышкі ад залпаў гармат, доўгія бела-зялёныя разрэзы ад трасіруючых куль і снарадаў, здзекліва-вясёлае, святочнае разнаквецце ракет, якія немцы заўжды шчодра кідаюць у неба ад вечара і да світання. I якімі б пакручастымі, якімі б заблытанымі ні былі сцежкі вайны, іх заўсёды ўбачыш на бязмежна-шырокім экране начнога неба. Заўсёды...

Стаяла цёмная майская ноч, а на небе, як і ўчора, як і тры дні назад, апрача зорак, Крамнёў нічога не бачыў. Неба было густа-сіняе, чыстае і непарушна-спакойнае.

Ціха і спакойна было і на зямлі. I чым больш глыбокай была гэтая цішыня, тым больш трывожна рабілася на сэрцы разведчыка. Дзе яна, гэта праклятая вайна, куды падзявалася? Здаецца ж, яшчэ ўчора дыхала агнём і свінцом, і вось — анямела, затаілася.

А дзе яны, сябры-партызаны? Дзе карнікі? Разагналі «лясных бандытаў» і па сваіх гарнізонах святкуюць перамогу. О, не! Эсэсавец і наступае, і, калі сам уцалее, вяртаецца назад шумна, з натужным ровам матораў, ляскатам гусеніц, з бязладнай стралянінай абы-куды і ў абы-каго, забівае ўсё, што яшчэ не паспеў забіць, нішчыць усё, што яшчэ не паспеў знішчыць. Шуміць! Шуміць, абы шумець, толькі б не было цішыні. Цішыні карнік баіцца, у цішыні тоіцца ягоная смерць.