Сяргей Дубавец - Д’ябал запрэжаны ў плуг

Імбрык замовіў сабе запечаную ў фользе курапатку, і цяпер ягоныя думкі пераключыліся на гэтае маленькае цельца на вялікай талерцы, якое невядома было як есці. Дакладней, вядома, і ён ува ўсю арудаваў пальцамі, але нешта моцна замінала яму і нічога не атрымлівалася. Ён такога ніколі не еў. Быццам як звычайная кура, але ў пяць разоў меншая, і ўсё ў яе такое маленькае, што. Імгненна прапаў апетыт. Імбрык выцер пальцы і зрабіў выгляд, што не спяшаецца са страваю, узяў у рукі гладкую шклянку халоднага таматнага соку.

- А так прасцей, у эміграцыі, - сказаў Есіп. - Наша жыццё шчаслівае, калі яно далёкае. Мы жывем тут, а ўсімі думкамі жывем там, на Радзіме, удалечыні. Гэта як далёкі гром, перастук колаў далёкага цягніка, праніклівае фартэпіяна за сцяной, брэх далёкага сабакі, святло далёкае зоркі... Тое, што моцна прыцягвае, кранае душу, натхняе... Калі мая дач­ка чытае ўголас Гарэцкага, мы разам пачынаем плакаць, бо ўсё робіцца невыносна блізкім. Блізкае цяжка перажываць. «Нічога не змянілася за сто гадоў для нас і нашых жаданняў», - кажа дачка. І гэта праўда. Далёкі Гарэцкі ўспрымаецца ледзьве не як шчасце. Як суперзорка, рэальна вялікі пісьменнік. Разумеет? - паглядзеў ён раптам на Імбрыка і казаў далей,

- а блізкі, калі пачынаеш яго чытаць, ён блізкі, як аглушальны грукат цягніка, быццам ён едзе вось тут, проста ў цябе па галаве, ці як блізкі зацяты брэх ваўкадава, што кідаецца на цябе і хоча расправіцца з табой. Блізкая зорка асляпляе і спапяляе. А жыццё ў эміграцыі - далёкае, калі не браць яго блізка да сэрца.

- Як мне нясмачна.

- Тут у Чэхіі, - працягваў Есіп, - я аднойчы апынуўся ў лесе. Мы заехалі кудысьці ў грыбы. За дарогай я не сачыў, бо без толку, усё адно не запомню. Заехалі і заехалі. Ведаеце, як страшна бывае, калі на цябе з брэхам кідаецца вялікі сабака. Рэальна страшна. А тут мы прыехалі, выйшлі з машыны, і якраз побач на самотнай сядзібе каля лесу забрахаў сабака. Міралюбна забрахаў, не злосна і не страшна, бо за плотам. Мы разышліся ў грыбы, страцілі адно аднога з віду. І пакуль я мітусліва бегаў ад баравічка да баравічка, а лес тут не такі, як у нас, а бураломны і бугрысты, ногі паломіш, раптам зразумеў, што я застаўся зусім адзін. У невядомай краіне, у невядома якім баку, у невядомым лесе. І не брэша сабака, мой адзіны арыенцір. Зрабілася вусцішна. Я паспрабаваў гукнуць сваіх таварышаў. Цішыня. Напэўна, зайшоў я невядома куды і занадта далёка. Моцна крычаць не выпадала. Па-першае, сорамна вось так даросламу дзядзьку згубіцца, па-другое, у чужым лесе адчуваеш сябе, як у чужым доме... Што рабіць? Сонца няма, бакі свету ніяк не зафіксаваныя. Тэлефон не ловіць сетку. Ну і дожджык яшчэ пайшоў да ўсяго. І хутка збіраецца цямнець. Літаральна куды б я ні рушыў, шанцаў патрапіць да машыны адзін з тысячы, усё астатняе - у нікуды. Таму я стаяў на месцы. І мяне ахапіла паніка. Я абрабіўся горш, чым калі б на мяне наскочыў сваімі зубішчамі той ваўкадаў. Ну, рэальна страшная невядомасць. Чэшская глухамань - я зразумеў, што і такое бывае. Дождж, холадна, а я нібы на самым краі прорвы, якой не відаць, каб у яе не ступіць...

Есіп зрабіў эфектную паўзу, каб усе перажылі гэты момант.

- Працягвалася тое не надта каб доўга. Хвілінаў дзесяць. Але мутарна так і невыносна, што проста лягай ды памры. І тут бац! - забрахаў той далёкі сабака. Гэта было выратаванне. Я кінуўся на брэх і даволі хутка выйшаў да машыны. Так я навучыўся цаніць далёкае.

- Лёгкія-лёгкія нашы далёкія, цяжкія-цяжкія блізкія нашыя, - спрабаваў упісацца ў гутарку Імбрык. Ён такі асіліў няшчасную курапатку, хоць непрыемны прысмак застаўся, прычым не ў роце, а дзесьці ў мазгах.

- Як мне нясмачна.

Усе абеднікі завяршылі трапезу, і грамада паводле завядзёнкі рушыла да ліфта, каб падняцца ў верхні буфет і там перайсці да кавы з дэсертам, ну і даказаць недаказанае.

- Што такое нясмачна. Нясмачна бывае па-рознаму, - уздыхнуў Прыдуманы. - Слухайце, як было і што я запомніў на ўсё жыццё. Гэта было ў паўднёвым В’етнаме пад горадам Фантх’етам. Мы з жонкай жылі на беразе мора ў мясцовасці Кога. Ну і час ад часу дзеля разнастайнасці ездзілі на другі бок Фантх’ета ў рэсортную вёску Муйнэ, дзе была цэлая вуліца крамаў і рэстаранаў. І вось у адным рэстаране я спакусіўся замовіць сабе чарапахавы суп. Такая легендарная на маё ўяўленне страва. Праўда, і дарагушчая, зараза. Але гэта ж раз у жыцці! І пакуль мне гатавалі той суп, раптам узгадалася, што ў маленстве я меў сваю чарапашку. Смярдзючку такую, шмат за ёй трэба было прыбіраць. Але запомнілася не столькі гэта, колькі дзіцячая эмоцыя шкадавання, амаль спачування. Проста сэрца сціскалася, гледзячы на яе, ад гэткай прыроднай несправядлівасці. Ну чаму яна створаная такой нязграбнай. Ні павярнуцца толкам, ні пабегчы. Перавернеш на спіну, а яна так мучаецца, каб перакуліцца назад. І гэта ж не ад хваробы ці калецтва, яна такой задуманая. А найбольшае шкадаванне выклікалі гэтыя пярэднія лапкі, загнутыя ў розныя бакі. Яна соўгае імі, хоча рухацца, а нічога не адбываецца і ўсе яе памкненні дарэмныя. Я сядзеў у тым рэстаране, і такая маркота мяне ахапіла, што замовіў гэты чортаў чарапахавы суп. А тут яшчэ жонка іранічна так на мяне паглядзела: «Ты сапраўды будзеш есці Тарцілу?» Эх. Ну вось, нясе афіцыянт маю замову. Ледзьве не пад фанфары, бо ўвесь рэстаран пазірае на нас, на мяне. Вялікая глыбокая міска, поўная ўсяго на свеце. Апошняя надзея - што чарапахавы там толькі булён. Калі афіцыянт паставіў перада мной суп, мне хацелася праваліцца пад зямлю. Вядома, там плавалі нейкія авакады і розныя травы і іншая раслінная прыгажосць. А з усяго гэтага вытыркалася тая крывая лапка.