Сяргей Дубавец - Д’ябал запрэжаны ў плуг

- Дык што, нічога не трэба рабіць? - іранічна ўсміхнуўся Імбрык. - Сядзець і чакаць пагоды? А пратэсты? А шэсці, мітынгі? - яны выйшлі з ліфту і скіраваліся ў сталоўку.

Імбрык не пераставаў здзіўляцца, наколькі калідоры Радыё сапраўды нагадваюць станцыю, згубленую недзе ў космасе ці ў кнігах касмічных фантастаў, чытаць якія ён не любіў.

- Бачыш, якія яны нешматлікія, мітынгі і шэсці. Значыць, яны сёння не важныя. Дакладней, не вельмі важныя. У часы бяззорнасці лідэры нацыі ператвараюцца або ў псіхапатаў, або ў бажаволкаў. На жаль. Першага мы ўжо маем шмат гадоў і другіх багата. Помніш юродзівага ў «Барысе Гадунове»? «Месяц едет, котенок плачет.». Хто там у нас з лідэраў забіў у дзяцінстве кацяня? Не помніш?

- Мяне тады яшчэ не было. Я пазней з’явіўся.

- Зрэшты, той прызнаўся публічна, - заўважыў Есіп і працягваў. - Трэба рыхтавацца да кожнага надвор’я. Чым мы і займаемся па жыцці ў асяродку сваёй сям’і, свайго дому, тое ж трэба рабіць у грамадстве. Адзінае, што спрацоўвае ў пазітыўны бок - гэта пашырэнне тэрыторыі свабоды ў антрапасферы. Не канструкцыі, структуры і ўсякія членствы, а пэўныя мікрасферы свабоды ў агульным моры, якое працягвае жыць у псіхалогіі рабства. Такое заўсёды спрацоўвае. Рана ці позна. Пачытай сёння ў нас на сайце. Адкрылі тайм-кафэ ў Асіповічах. У Асіповічах! Там, дзе людзі дагэтуль мысляць катэгорыямі самых нізкіх стандартаў жыцця і калгаснага прыгону. Яны і блізка не могуць уявіць сабе, што такое можа быць. Тайм-кафэ! Кавярня, дзе не п’юць-жаруць і равуць караоке, а толькі папіваюць каву ў лёгкім стыльным інтэр’еры і нягучна перагаворваюцца пра ўсё на свеце. Адзін зазірнуў, спалохаўся і ўцёк, другі раз прыйшоў з сябрам, пасядзелі, спадабалася, з’явіліся заўсёднікі. Стыль абавязвае да адпаведных манераў і таго, як ты апрануты. Такая сабе малюпасенькая несавецкая і чалавечная кропка свабоды пасярод татальнага мора ўсё яшчэ саўка. Вакол мат-перамат, п’янь, карупцыя, гыр-гыр. А тут кропачка, дзе ўсяго гэтага быць не можа. І ў яе з’яўляецца аўра. Яна ператвараецца ў самотную зорку пасярод суцэльнага сутоння. А дзе адна зорка, там і дзве, і тры... І аўра іх распаўзаецца, патроху адбіраючы месца ў сутоння. Спачатку здзіўляліся: што такое ў нас можа быць? Не можа, натуральна, але ёсць. Пасля сталі прывыкаць, што такое ў нас ёсць. Ёсць, але яно пакуль нікому не важнае. А тут бац, змянілася надвор’е ў антрапасферы. І няважнае стала важным. Свабода, якая сёння «ды каму яна патрэбная, твая свабода», раптам стала патрэбная ўсім. Тое самае з беларушчынай. Спачатку з’яўляецца мода на вышыванкі. Яна не самая важная, але яна ёсць. І калі змяняецца надвор’е, беларушчына раптам становіцца важнай для ўсіх.

02. У сталоўцы

На Радыё Салярыс гаварылі заўсёды й паўсюль, не толькі ў мікрафон. Гаварылі многа, маштабна, заўзята, пераважна пра палітыку, але і пра ўсё на свеце таксама. Гаварылі на тэрасе, ідучы, на працоўным месцы і, само сабой, у сталоўцы. А паколькі новых уражанняў на касмічнай станцыі бывае няшмат, часта гаварылі пра тое, пра што ўжо было гаворана, і так, як было гаворана. Лагічныя довады, ракурсы, показкі прамаўляліся, забываліся і прамаўляліся зноў, прычым калі мінулы раз суразмоўца А. нешта даводзіў суразмоўцу Б., дык у новай сітуацыі тымі самымі аргументамі суразмоўца Б. тое самае даводзіў суразмоўцу А. І гэта было натуральна, як самое жыццё, у якім усё цыклічнае, усё паўтараецца і, па вялікім рахунку, ад гэтага не становіцца больш зразумелым.

Вялізную ў белых танах сталоўку на першым паверсе Радыё Салярыс называлі рэстаранам. Ці таму, што гэта была пражская традыцыя - падвышаць статус харчовае ўстановы, ці таму, што тут працавалі афіцыянткі. Дзве дзяўчыны і цяпер мітусіліся між сталамі, беручы замовы і разносячы стравы кліентам. Хоць, па вялікім рахунку, у гэтым не было патрэбы - кожную страву наведнік мог накласці або наліць сабе і сам.

Шэф-поварам у сталоўцы быў афганец і для карэнных насельнікаў тутэйшых шыротаў гатаваў нясмачна. Чорная ялавічына, незразумелыя спецыі, якімі так лёгка было сапсаваць кураціну, усялякія задубянелыя гарохі... Аднойчы расейская служба запатрабавала іншага рэстаратара. Аднак, заявіла дырэкцыя, трэба выбіраць паміж смачнай кухняй і танным меню. Іранцы, а іх было больш за ўсіх, прагаласавалі за таннасць, пагатоў і кухня ім смакавала.

- Мы тут жывем толькі ўспамінамі, - сказаў Навумчык. Людзі з беларускай службы Радыё ўжо сабраліся за адным сталом. Праўда, дырэктара не было. Тым часам Навумчык працягваў: - Моладзь катэгарычная да нас, «дыназаўраў». У прынцыпе, гэта правільна, мы самі такія былі. Вось я толькі прачытаў у фэйсбуку: «І які плён вашых масавых акцый?» Гэта пра 1990-я гады. А плён такі: незалежнасць краіны, па-першае. Па-другое, калі на шэсце выйшла 50 тысяч, мы сарвалі аншлюс! Ельцыну не патрэбная была другая Чачня, а Захад пабачыў, што далёка не ўсе беларусы згодныя аб’яднацца з Рашай. У 1999 годзе я спыніў членства ў Сойме БНФ і да наступных акцыяў не меў ніякага дачынення, таму пра іх памаўчу.