Язэп Палубятка - Вайсковае евангелле [Горкае дабравесце радавога Міхася Лабуты]

Язэп ПАЛУБЯТКА

ВАЙСКОВАЕ ЕВАНГЕЛЛЕ

ГОРКАЕ ДАБРАВЕСЦЕ РАДАВОГА МІХАСЯ ЛАБУТЫ

РАЗДЗЕЛ ПЕРШЫ

НАПЯРЭДАДНІ

1.1/ Міхась Лабута сын Антона ў той дзень, калі ў раённым камісарыяце атрымаў цыдулку, дзе чорным па белым было надрукавана ды ад рукі дапісана, што ён прызываецца на тэрміновую вайсковую службу, напіўся.

1.2/ Сябры прывялі яго дахаты ды кінулі пад плотам, а самі ўцяклі.

1.3/ Бацька палічыў сына дарослым і не лупцаваў, як некалі, папругаю з дзвюх рук, а завалок саматугам у хату, разуў, раздзеў ды паклаў у ложак.

1.4/ Назаўтра, як у нейкай цудоўнай казцы па загадзе нябачнага чараўніка, забегалі, замітусіліся людзі, закалолі парсюка, парэзалі кур, купілі ў краме напою ды хлеба — болей там нічога не было. Жанчыны пачалі кухарыць, варыць, парыць, смажыць. Адкапалі на агародзе два бітоны самагонкі, запрасілі сваякоў, суседзяў, знаёмых. Чужынцы прыйшлі самі, бо надта хацелі выпіць. Зазвалі дзяўчат ды музыкаў. Людзей было быццам на вяселлі.

1.5/ Тры дні пілі і гулялі госці. Потым яшчэ тыдзень прыходзілі апахмяляцца.

1.6/ У час бяседы казаў п'яны бацька п'янаму сыну: “Служы, сынку, добра. Не ганьбі наш род. Слухайся камандзіраў сваіх ды выконвай іх загады, як я некалі. У самаволку без патрэбы не бегай. Памятай, што войска выхоўвае з такіх, як ты, недарэкаў, сапраўдных мужчынаў”. Маці плакала і гаварыла: “Беражы там, сынок, сябе ды вяртайся да нас жывы-здаровы. Дзякуй Богу, што вайна ў тым Афганістане скончылася”. I госці казалі свае пажаданні, толькі мала што запомніў з таго Міхась, бо выпіў шмат гарэлкі.

1.7/ Урэшце госці пачалі дарыць грошы, на дарогу, як казалі яны. Шмат здарылі. Напачатку на вачах у людзей бацька аддаў грошы сыну, а калі госці разышліся — адабраў. Міхась узбунтаваўся, але калі Антон Лабута даў яму некалькі пляшак гарэлкі з сабою на забаву, супакоіўся

1.8/ У той вечар, як кажуць, “усе дзяўчаты былі яго”, танцавалі з ім, цалавалі яго, абяцалі кахаць і пісаць штодня.

1 9/ Ён верыў ім, хаваў іх адрасы ў вайсковы білет і тым быў бязмежна рады.

“КУПЦЫ”

2.1/ У прызначаны дзень сабраліся прызыўнікі ў ваенкамаце. Праводзіць іх прыйшлі бацькі, сябры ды сяброўкі.

2.2/ І стаялі яны на пляцы лысыя, як жабракі ў лахманы апранутыя, з поўнымі пляцакамі, і ўсе, як адзін, падпітыя. Раззлаваўся ваенны камісар, што навабранцы такую ганьбу ўчынілі, выкінуў рэчы з пляцакоў у хлопцаў з першай шарэнгі, забраў адтуль пляшкі з гарэлкаю і выліў яе проста на зямлю пад ногі ім.

2.3/ Перапужаліся астатнія, прыціхлі, баяліся, што ў іх таксама адбяруць ды гвалт нейкі над імі ўчыняць, бо цяпер яны людзі не вольныя. Міхась Лабута дзякаваў Богу, што стаіць пасярэдзіне другой шарэнгі, але ўсё роўна калаціўся, бы ў ліхаманцы.

2.4/ Стаялі на тым пляцы і прадстаўнікі вайсковых часцей, якія прыехалі набіраць салдацкае папаўненне, “купцамі” усе іх звалі. “Купцы” таксама занепакоіліся ўчынкам ваеннага камісара, паклікалі яго да сябе, аб нечым пашапталіся. Той адразу супакоіўся ды перастаў чыніць гвалт.

2.5/ Затым пайшлі “купцы” са стосамі папераў у руках да стрыжаных і сталі называць іх прозвішчы.

2.6/ Лабуту выклікаў нейкі старшы лейтэнант з чырвонымі вачыма і сінім носам ды цвёрда зазначыў: “Будзеш дэсантнікам”. I гучна рассмяяўся. Назбіраў афіцэр ля сябе чалавек трыццаць. Сярод іх не было ні аднаго Міхасёвага знаёмага.

2.7/ Урэшце пасадзілі ўсіх хлопцаў у аўтобусы і павезлі на чыгуначны вакзал. Маці галасілі, дзяўчаты кідалі пад колы кветкі. Было сумна, некаторыя стрыжаныя плакалі, як дзеці. Міхась таксама шморгаў носам і не мог адарваць позірк ад маці.

У ДАРОЗЕ

3.1/ Як толькі аўтобусы спыніліся на чыгуначным вакзале, сяржант, які быў з “купцамі”, загадаў усім навабранцам шыхтавацца. Прызыўнікі рабілі гэта паволі і няўпэўнена. Вайсковец распачаў брыдка лаяцца, ужываў спрэс непрыгожыя словы, і толькі калі дамогся свайго, павёў хлопцаў да вагона. Адзін з афіцэраў чытаў прозвішчы навабранцаў, другі лічыў іх. Усе вайскоўцы лаяліся і пагражалі.

3.2/ У вагоне людзей было, што селядцоў у бочцы, нават на трэцяй полцы месціліся па два чалавекі. Афіцэры занялі першае купэ і выгналі адтуль стрыжаных. Салдаты і сяржанты, што суправаджалі іх, занялі апошняе купэ. I таксама не ласкава папрасілі адтуль усіх.

3.3/ Старшы лейтэнант з сінім носам ды чырвонымі вачыма выклікаў да сябе аднаго з салдатаў і загадаў, каб той тэрмінова знайшоў гарэлку. Салдат у сваю чаргу выклікаў некалькі прызыўнікоў і запатрабаваў, каб тыя самі аддалі яе. Напачатку хлопцы аднекваліся, казалі, што ў іх няма, але пад пагрозамі вымушаныя былі саступіць. Салдат аддаў некалькі пляшак гарэлкі афіцэрам, астатнія забраў сабе.