Язэп Палубятка - Вайсковае евангелле [Горкае дабравесце радавога Міхася Лабуты]

— Шмат жыццяў загубіш — героем станеш.

— Забівай іх, лейтэнант, забівай як мага болей. На тым свеце ўсе перад Богам будзем роўныя: забойцы і ахвяры.

2.3/ Тыя, хто ляжаў на камянях, моўчкі пагаджаліся з прапаршчыкам. Пагаджаўся з ім і лейтэнант ды ўрэшце загадаў: “Агонь!”

2.4/ Бойка была кароткаю. Праз пяць хвілін на грабяні перавала, дзе ішла дарога, так неабходная для выратавання прапаршчыка Кандыбы, перасталі страляць.

2.5/ Камандзір узвода і радавы Лабута першымі ўзабраліся на вяршыню. На камянях, сярод пустых гільзаў у лужыне ўласнай крыві ляжаў застрэлены старшы лейтэнант Васільеў, камандзір суседняга ўзвода іх часці, які адказваў за гэты ўчастак дарогі.

ГОРКІЯ ДУМКІ

3.1/ Пасля кожнай страляніны, асабліва пасля апошняга здарэння, да Міхася ўсё часцей і часцей прыходзілі навязлівыя думкі. Хлопец намагаўся гнаць іх прэч, але яны вярталіся зноў і зноў. Ён страшна пакутаваў ад іх, але нікому не распавядаў.

3.2/ У вольную гадзіну і на баявым дзяжурстве думалася адно і тое ж.

— Каму ты служыш? Каго, рызыкуючы жыццём, абараняеш? Родны кут, бацькоў? Тут спрэс чужыя людзі ды наўкола чужая зямля. Тут іх жыццё. Яны тут зачатыя і народжаныя. Тут пахаваныя іх продкі. Гэтыя клятыя горы — іх родныя горы, як тыя, што зараз далёка-далёка, лугі, гаі і дубровы, любыя твайму сэрцу краявіды

— Інтэрнацыянальны доўг, пачэсны абавязак... Пустыя словы. Хто даў права вызначаць ім, што табе рабіць? 3 якой нагоды ты павінен падпарадкавацца чужой волі, чужому жаданню? Чаму ты, сын сваёй зямлі, бадзяешся ў чужых краях? Калі здарыцца такая бяда дома, хто як не ты павінен ратаваць свайго бацьку, хто як не ты павінен бараніць ад здзеку сваю маці, хто заступіцца за брата і сястру, калі ты пакладзеш тут сваю галаву?

3.3/ Было ў яго да сябе яшчэ шмат іншых пытанняў, толькі ні на адно з іх не знаходзілася ўпэўненых, сцвярджальных адказаў. Стагнала і плакала душа, балела сэрца і ніхто не мог яго суцешыць, наўкол былі чужына і чужынцы.

СУСТРЭЧА 3 “СЯБРАМ”

4.1/ На другі месяц знаходжання ў гарах радавы Лабута выпрасіў у камандзіра ўзвода за пляшку чачы дазвол схадзіць у аул. Панёс на пошту ліст да рыжай Светкі, бо да вайсковай сувязі не меў даверу. У ауле ацалелі тры будынкі, але там яшчэ жылі людзі.

4.2/ I тут ён сустрэў Мамедава, з якім нядоўга служыў у адным узводзе, але асабіста знаёмы не быў. Тады яны былі не роўныя — “дзед” і салага.

4.3/ “Брат, — нечакана казаў яму Мамедаў. — Я так рады цябе бачыць”. I плакаў, як малоё дзіцё паклаўшы яму галаву на плячо.

4.4/ Міхась таксама плакаў.

4.5/ Мамедаў павёў яго дамоў. Адна сцяна будынка была ўшчэнт разбураная, другая ледзь трымалася.

4.6/ Як казаў мусульманін, армяне згвалтавалі яго сямідзесяцігадовую бабулю, зарэзалі дзевяцігадовага брата. Астатнія сваякі пайшлі прочкі, і невядома, дзе яны цяпер.

4.7/ Мамедаў адкаркаваў бурдзюк. Яны пілі даўкае кіслае віно, елі гнілыя памідоры, мачаючы ў соль. Надзіва, на свеце не было нічога смачней за тыя гнілыя памідоры.

4.8/ “Жыццё такая дробязь, — казаў, да апошняе валасінкі сівы, Мамедаў — Сёння жывеш — заўтра памрэш. Заб'юць цябе ні за што. Косткі і тыя струхлеюць. А што застанецца? Памяць. А я пакуль не паспеў нічога зрабіць, вартага памяці”.

4.9/ Казаў надалей Мамедаў: “Я — мусульманін, ты — хрысціянін. Я жыць хачу, ты жыць хачу. Навошта забівай чалавек чалавека? Ты мой сябра, я твой сябра. Ты прыходзь да мяне пі віно, еш шашлык, гуляй. Я прыязджай да цябе ў госці, пі, гуляй у цябе. Мы сябра. Мы — людзі. Хіба нас так многа на зямлі?”

4.10/ Зноў цалаваліся хрысціянін Лабута і мусульманін Мамедаў. Радней іх у той час не было нікога на свеце.

4.11/ Разыходзіліся, абяцалі помніць адзін аднаго.

4.12/ Лабута выйшаў за аул, як з гор прагучаў стрэл. Ён паспешна вярнуўся назад.

4.13/ Мамедаў ляжаў нерухома на парозе сваёй разбуранай саклі. Шэрыя вочы літасціва свідравалі неба.

ПОМСТА

5.1/ Камандзір узвода выклікаў радавога Лабуту ды яфрэйтара Чыкіна ды загадаў праверыць, хто кешкаецца ў спаленым будынку ля ракі.

5.2/ Кароткімі перабежкамі наблізіліся яны да знявечанага жытла.

5.3/ Дзесьці ў гарах прагучаў стрэл. Куля непадалёку ад іх ударыла ў камень і дробным аскепкам рассекла яфрэйтару скроню.

5.4/ Чыкін выцер кроў, вылаяўся, зняў аўтамат і, сагнуўшыся, пабег да дома.

5.5/ Ён прагнуў пометы.

5.6/ Казаў Лабута Чыкіну: “Не страляй! Стрэл быў не адтуль. Там учора я бачыў маладую цяжарную кабету. Павінны быць дзеці”.

5.7/ Не слухаў яго яфрэйтар, казаў, што там азеры клятыя схаваліся, і шпурнуў у выбітае акно гранату.