Максім Клімковіч - Янкі, альбо Астатні наезд на Літве

-- Так мы іх, пан Янукевіч, і так штодня цягаем! -- асцярожна нагадаў нехта з даўжэзнага шэрагу.

-- Цягалі па адной, будзеце -- па дзесяць! І не цягаць, а грызці!

-- Пан жандар, хлеба няма, солі няма, махоркі не засталося, -- паскардзіўся малады віленскі камунар у акулярах з расколатым шкельцам, -- поўная няшчымніца. Хоць бетон грызі! У каго сваякі на вёсцы, тыя харчы з волі атрымоўваюць. А я сірата-месціч. Як да канца тэрміну не дажыву, дык пану давядзецца адказваць.

Жандар Янукевіч няспешна прайшоўся ўздоўж сцішэлага шэрагу. Па канцлагернай завядзёнцы падобная фраза магла каштаваць вязню дзесяць дзён карцэра. Але гэтым разам абышлося: камунар, сам таго не ведаючы, крануў сантыментальныю струну ў душы жандара.

-- Я ж сам тутэйшы сірата, -- амаль па-чалавечы ўздыхнуў Янукевіч, -- мяне сёстры-кармеліткі ў Школе Падставовай гадавалі. І што характэрна, вялікім панам стаў! Хто скажа -- чаму?

Зняволеныя маўчалі прыгнечана.

-- А таму, -- жандар павучальна ўзняў палец, -- што, у адрозненне ад вас, мужыкі-хамы-быдла, у беларускай школе я не вучыўся, вашых газет і кніг ніколі не чытаў, ды й чытаць не збіраюся. А цяпер паўтараю: хто згрыз слупы?..

Вецер звінеў калючым дротам, скавытаў у комінах былога картэзіянскага кляштара, кідаў пылам у твары палітвязняў, сек па нагах колкім пяском. Стары раскудлачаны крумкач чарнеў на вільчыку турэмнага корпуса знакам бяды. Цьмяна паблісквала зброя ў руках ахоўнікаў на вышках. Янукевіч бессэнсоўна сноўдаўся па пляцы. Яго мудрагелістая лаянка з нечаканымі параўнаннямі і недарэчнымі метафарамі прымушала ніякавець нават спрактыкаваных тэрарыстаў -- забойцаў агентаў Дэфензівы.

Вусаты дасведчаны грамадовец асцярожна схіліўся да вуха маладога капэзэбоўца:

-- І сноўдаецца, і сноўдаецца… што той пёрд пад коўдрай.

-- Ужо дзесяць гадзін мінула, як Хроснага адшукаць не могуць. За гэты час не тое што да Баранавічаў, да самой Рыгі можна было дабрацца! Га?

-- Не зловяць уцекача да наступнай раніцы -- пагоняць з жандараў нашага Пярдолка, як з Гарадзенскага Цэнтрала калісьці выперлі.

-- Га? Так, чуў! Пярдолэк за дзеўкамі ў турэмнай лазні падглядаў!..

Дасведчаны грамадовец меў рацыю: тутэйшы сіротка Віктар Янукевіч хоць і выбіўся ў польскія жандары, але так і не здолеў пазбыцца ганебнай мянушкі “Пярдолэк”, як, зрэшты, і непрыстойнай манеры падглядаць за голымі дзяўчатамі.

6.

“Пакард” выцягнулі на шашу валамі толькі пад раніцу. Браніраваны лімузін асабліва не пацярпеў -- рухавік запусціўся адразу. Але час быў беззваротна страчаны. Без сумневу, уцекача ўжо даўно шукалі жандары.

Змрочны кіроўца гнаў легкавік да абумоўленага месца. Таварыш Баян нервова падкручваў колца настройкі рацыі і шалохаўся ад кожнага гуку ў навушніку. Перспектыва зноўку пачуць голас Шалёнаса была для яго невыноснай.

Калі сонейка канчаткова паднялося па-над лесам, сеанс сувязі быў наладжаны.

-- “Доўгія рукі”, “Доўгія рукі”, -- адгукнуўся таварыш Пранік, -- гэта “Халодная галава”. Спадзяюся, таварыш амерыканскі камінтэрнавец ужо з вамі?

-- Дакладаю, таварыш Пранік! Мы сталі ахвярамі жахлівага тэракту, -- з уласцівай чакістым бездухоўнасцю схлусіў таварыш Баян, -- на нас здзейсніў наезд цэлы эскадрон баевікоў польскай лёгкай кавалерыі. Дзесяць белапалякаў забітыя, астатнія рассеяныя. Баявая машына атрымала лёгкія пашкоджанні, але час страчаны. Працягваем рух у бок Бярозы-Картузскай. Адстрэльваемся ад…

-- Ну ты, стралок варашылаўскі, казёл смярдзючы, -- з бальшавіцкай непасрэднасцю абсёк падначаленага таварыш Пранік, -- мне па херу дым: кавалерыя, аэраплан, бронецягнік, дырыжабль ці бабскі батальён. Не даставіце мне амерыканскага таварыша -- выканаю асабіста. Можа, і грошы пілсудчыкі ў вас адабралі?

-- Не, -- чакісты спалохана заміргаў, -- народныя грошы, прызначаныя для тэрарыстычнай дзейнасці, згодна інструкцыі, можна згубіць толькі з жыццём!

-- Карацей, мудзілы, слухайце мяне сюды. Як не прывязеце нашага амерыканскага таварыша Сміта-Весона, будзеце ў мінскім парку Чэлюскінцаў з парашутнай вежы скакаць. Без парашутаў, вядома. Што скажаш?

-- Правільнае і вельмі своечасовае рашэнне, таварыш Пранік, -- зніякавела адказаў Баян.

-- З камуністычным прывітаннем, дарагія таварышы. Канец сувязі.

Дрыготкія рукі чакістага прыўзнялі скураное сядзенне. Эбанітавая скрынка рацыі заняла належнае месца ў тайніку побач з крамлёўскімі пляшкамі і ладным брыкетам буйных банкнотаў, загорнутым у газету “Звязда”.