Андрей Федоренко - Сузіральнік. Аповесці, апавяданні, эсэ

У Шаўцова-Бузука ад таксічнага паху клею, ад піва, а яшчэ больш ад чалавечай увагі сэрца ўзыграла:

— Не. Я ўжо бачу. Тут ад аднаго клею адурнееш. Увогуле, я не прашу — я прыходжу і бяру, — значна сказаў ён.

— Вось як, — пасміхнуўся Міхеевіч. — Чым жа мне табе памагчы?

— У вас ёсць унукі?

— Унучка, у дзясятым класе.

— Тады паможаце, — загадкава адказаў Шаўцоў-Бузук. Ён ужо ведаў, што рабіць.

Ён вярнуўся дамоў, прайшоў у свой пакой. Чуў, як Ігар скандаліў, Света плакала — ён нават не высунуў носа. На раніцу ён панёс заяву на звальненне. І калі выйшаў з аддзела кадраў з працоўнай кніжкай, уздыхнуў, расправіў плечы… Жыццё вакол! Вярнуўся і — адразу за ноўтбук.

Так Шаўцоў-Бузук пачаў пісаць раман. Гэта раней было складана, а цяпер — набяры ў пашукавіку «як напісаць раман» — і табе выскачыць падрабязная інструкцыя, цяпер ты і шавец, і кравец, і на дудзе ігрэц. Шаўцову-Бузуку спадабалася, што дзяржава чакае ад пісьменнікаў твораў, якія б спрыялі выхаванню грамадзян сваёй краіны і вучылі патрыятызму, што чакаецца твор «светлы, бадзёры, з аптымістычным героем, на якога хацелася быць бы падобным». Шаўцоў-Бузук і пачаў пісаць так, як ім хочацца. Спачатку блыталіся ў клавіятуры тоўстыя, заскарузлыя пальцы, але потым навучыўся дзюбаць двума ўказальнымі — і пайшло.

Раман. Пра пагранічніка.

1) Патрыятызм на рускай мове.

2) Нацыянальнае — дзеянне ў Беларусі.

3) Герой — мытнік. Сям’я. Каханне ў сям’і прысутнічае, але любоў да ўлады і да айчыны — «Белоруссии» — мацней. Герой сурова выконваў свой абавязак па абароне дзяржаўнай граніцы. Ён выкрываў кантрабанду, правоз нелегалаў, наркотыкаў. Хабар давалі — ён з гонарам не браў. Вечарам, стомлены, але чэсны, вяртаўся ў сям’ю. Выхадныя — дача, шашлыкі на беразе возера, дзе папутна герой займаецца добрымі справамі: выратоўвае дзяўчынку, якая далёка заплыла і ледзь не ўтапілася, чытае шумнай моладзі лекцыю пра ахову прыроды, і тыя, прысаромленыя, прыбіраюць за сабою пустыя пляшкі і недакуркі. Клопат пяшчотны пра састарэлых бацькоў, ён ім купляе лекі і мерае ціск. Любаванне прыгажосцю родных асін і бяроз.

4) Дэтэктыўнае. Укралі дачку, падкінулі грошы, дачку гераічна вызвалілі, грошы аказаліся фальшывыя.

5) Містычна-фальклорнае. Украдзеную дачку трымалі ў вясковай хаце, у старой глухой бабулі, якая казала «авось, нябось, чагось», да каровы якой прыпаўзаў вуж (Змяіны Цар) і смактаў вымя.

6) Спакушэнне героя маладой хцівай хаўрусніцай бандытаў, якую ён з абурэннем адвяргае.

7) Мора разліванае, цэлыя старонкі дыялогаў «глухога са сляпым»: — «Прошу вас следовать за мной». — «За вами?» — «Да, именно за мной…»

8) Аптымізм, станоўчасць ва ўсім — каб героі не хварэлі, не паміралі, не сумавалі. Пахмурнае надвор’е не апісваць, а толькі сонечнае, фарбы выбіраць свежыя, як ружы, якія кожны вечар прыносіць герой каханай жонцы.

Шаўцоў-Бузук працаваў як апантаны, нават пакурыць на балкон не выходзіў. Гэтыя змены ў яго паводзінах так уразілі Ігара, што ён не чапляўся да суседа і не біў яго. Праз месяц дзвесце дваццаць старонак, як лёду, былі гатовыя. Раздрукаваныя. Унучка Міхеевіча, з якім Шаўцоў-Бузук пасябраваў, выправіла граматычныя памылкі, заадно крышку — стыль. І Шаўцоў-Бузук, хвалюючыся, панёс твор пісьменніку. Пісьменнік пакруціў у руках папку, чамусьці ўзважыў яе на далоні. І… аддаў назад.

— Ды вы хоць пачытайце першы радок! — узмаліўся Шаўцоў-Бузук.

— Не хачу. Чаму гэта вам прыйшло ў галаву? Паглядзелі, як я жыву? Пазайздросцілі? Самому так захацелася?

— Не! — прыціснуў руку да сэрца Шаўцоў-Бузук. — У інтэрнэце пішуць… конкурсы… патрыятызм…

— А, вы начыталіся, што ў нас няма сваёй «Ціхай Прыпяці»? — насмешліва казаў пісьменнік, для якога гэтыя пытанні даўно былі вырашаны. — Няма, бо не трэба. А як толькі спатрэбяцца — так і з’явяцца, паверце. А пакуль усё гэта глупства. Састарэла, калега! Усё састарэла. І «Ціхая Прыпяць», і мова, і патрыятызм, і Еўропа, і… — пісьменнік сказаў у рыфму Еўропе.

Яго словы дабівалі няшчаснага Шаўцова-Бузука. Ён ужо бачыў, што пацярпеў поўны крах. Прыніжаны, з папкай пад пахаю, ён толькі думаў: зноў будоўля! Як вяртацца? З такім гонарам звальняўся… Ды і не зможа, фізічна не зможа ён больш працаваць! Камісію не пройдзе!

Пісьменнік уважліва, акурат як Міхеевіч, паглядзеў на яго. Усё прачытаў на ім. Спытаў без іроніі, іншым, чалавечым голасам:

— Што, зусім кепска?

Шаўцоў-Бузук хацеў адказаць, ды словы захраслі ў горле. Дзеля гэтага давялося б пісаць цэлы новы раман, зусім іншага плану: пра ўзрост, хваробы, будоўлю, Ігара… І яшчэ больш стала горка. Прастуда, стома, сілы мала…