Андрей Федоренко - Сузіральнік. Аповесці, апавяданні, эсэ

– У Манголію? — спытаў ён.

– У Манголію.

– З Беларусі?

– З Беларусі.

– Ведаю — Ніл Гілевіч, — сказаў ён. І зноў працягнуў руку: — Эліхан Калоеў, Асеція.

Намеснік галоўнага рэдактара літаратурнага часопіса. Жыве ва Уладзікаўказе, каля самага падножжа Казбека, кожны дзень бачыць далёкую беласнежную горную шапку. Усходнія мужчыны дзеляцца на два тыпы: гарачыя, шумныя, як цыганы, і адзінокія разважлівыя філосафы. На шчасце, мне патрапіўся другі тып. Вельмі прыемны гэты Эліхан. І тое, што сам падышоў, і што вочы добрыя. Было толькі крыху сорамна, што вось ён ведае паэта з маёй радзімы, а я не магу назваць ніводнага каўказскага пісьменніка, акрамя Шата Руставелі і Расула Гамзатава, якія — грузін і дагестанец — невядома якім бокам адносяцца да Асеціі.

— Можа, вы ведаеце, хто арганізаваў нам гэтую паездку? — пацікавіўся я. — Хто працуе ў аддзеле па міжнародных сувязях?

– Жанчына, — коратка адказаў Эліхан, укладваючы ў гэтае слова нешта нават большае за пагарду, асабліва калі ўлічыць, што прамоўлена яно было па-руску з акцэнтам.

Ён прапанаваў, пакуль рана і вароты зачынены, за кампанію прайсціся разам на базар. Праз Малую Грузін­скую, Вялікую Грузінскую выйшлі ў раён Пакроўскіх Варот, дзе і праўда быў крыты вялізны рынак; цяпер яго, канечне, няма ў цэнтры Масквы. Эліхан купіў паўмеха абрыкосаў, вялізны пакет са шчыльнай, нажом не прарэжаш, паперы — у такія спакойна можна насыпаць цукар або цэмент, не парвуцца. На мой запытальны пагляд Эліхан зноў неахвотна і коратка патлумачыў:

– Жанчына.

Потым, калі сядзелі ў жанчыны ў аддзеле, прыемнай маскоўскай дамачкі, толькі крыху стомленай, Эліхан ператварыўся ў падхаліма:

– Гэта вам са свайго саду…

Яна ўдыхнула абрыкосавы пах.

– Адразу чуваць, што свае. Дзякую, Эліхан. Ты заўсёды з падарункам. У Маскве такіх абрыкосаў днём з агнём не знойдзеш.

Другі раз за раніцу гэты Калоеў прымусіў мяне засаромецца, пачырванець. А я чаму з пустымі рукамі? Які наш нацыянальны прадукт? Бульба? Ці сала трэба было б купіць, ці грыбоў сушаных… Лухта нейкая, навошта гэта ўвогуле. І лёгкая варожасць да хітрага асеціна Калоева закралася мне ў душу. Тым часам жанчына дала нам білеты, усё растлумачыла. Дэлегацыя наша складаецца з чатырох чалавек, акрамя нас яшчэ малдаванін і рускі, масквіч. Чаму такі дзіўны склад? Хто згадзіўся, той і едзе, не было часу дужа выбіраць. Самалёт заўтра з раніцы. А вось паперка, па якой заселяць на ноч у гатэль Літаратурнага інстытута па вуліцы Дабралюбава, 11/а. Эліхан, як толькі пачуў гэтыя словы, змяніўся ў твары. На вуліцы ён сказаў мне, што скончыў Літаратурны інстытут і бачыць яго не можа. Яму ёсць дзе спыніцца.

Я застаўся адзін у чужой Маскве. Дзве гадзіны выстаяў у чарзе да кіёска «Тытунь», каб набыць цыгарэт, бо давалі толькі два пачкі у рукі, даводзілася тройчы ставаць зноў у хвост чаргі. Пакуль заехаў на Дабралюбава, пакуль знайшоў гатэль «Дом писателей», пакуль вахцёр (яго няма чаго апісваць, яны ўсе аднолькавыя: насупленыя бровы, мясісты нос і сам строгі) уладкаваў мяне — надышоў халодны маскоўскі вечар. Пакой аднамесны, даволі ўтульны, але дзверы не зачыняюцца. Роўна на 5 сантыметраў, на запалкавы карабок, хоць коўдраю затыкай. Разам са змрокам, а потым і з цемраю чужыя душы пачалі сваю справу. Яны, гэтыя душы, некалі адзетыя ў матэрыяльныя абалонкі, жылі тут, хадзілі, пілі, пісалі, кахаліся, выскоквалі з вокнаў — чамусьці любімы занятак пачынаючых пісьменнікаў — распранацца і выскокваць з акна. Цяпер яны ледзь чутна ляталі па пакоі, як кажаны, шорхалі крыльцамі; я адчуваў іх па лёгкім хваляванні паветра. Яны нашэптвалі мне, што раз я тут апынуўся, дык і мне трэба напіцца, скінуць з сябе вопратку і скочыць з акна. Я слаба супраціўляўся, пярэчыў, што тут першы паверх… Стук у дзверы прымусіў мяне ўздрыгнуць.

– Алег Максімяну.

Прыгожы малдаванін, маіх гадоў, а мо і маладзейшы. Акцэнту зусім няма. Тонкі, назіральны, усмешлівы, іранічны. Усё паўтарылася як з Эліханам амаль слова ў слова.

– У Манголію?

– У Манголію.

– З Беларусі?

– З Беларусі. Іон Друцэ! — выпаліў я, не чакаючы, пакуль ён назаве нашага вядомага літаратара. Але Алег не сказаў пра Ніла Гілевіча, і атрымалася з майго боку недарэчы.

– Праўда, што ваша мова нічым не адрозніваецца ад румынскай? — спытаў я.

– Праўда. Ну, што рабіць будзеце?

Я падумаў, што ён заве мяне на «вы» і яго цікавяць мае асабістыя планы, таму адказаў:

– Спаць сабраўся, ды надта ж цягне з дзвярэй скразняк…