Таіса Бондар - Гульня ў падкіднога [журнальный вариант]

Тыя ж вольна разваліліся ў крэслах і, здаволіўшы першую смагу, не спяшаліся асушаць другі куфаль.

- Як думаеш, Сямёнавіч, утрымаемся ў гэткую ліхую часіну? Утрымаем сітуацыю?

- Ды калі б сітуацыю! - адгукнуўся той праз зубы. - Вісельнік, што вось-вось адштурхне табурэтку, на якой стаіць, і пачне на вачах сінець, - не прадажны самадур, для якога так і не знайшлося ката з Крамля, а сацыялізм. Са-цы-я-лізм! Наша сацыялістычная краіна, падштурхнутая да самагубства, каб кожная зграя акрыялага з нашай дапамогаю гругання потым падаллю ўсмак пажывілася. Пахадзілі ў пераможцах? До! Пажылі як людзі? Хопіць! Буржуям чорныя рабы збрыдлі - славян падавай!

Шэршань зноў смачна вылаяўся, сплюнуўшы мацюкі ўбок, і доўга цадзіў скрозь зубы квас. Зрэдку зіркаў на Ковача (чаго маўчыць?), і калі той так і не адказаў на ягоную гнеўную тыраду, па-ранейшаму задумліва дзівячыся на куфаль з квасам, чарговы раз сарваўся.

- Як словы ні салі, усё роўна сабе пад ногі сплюнеш, - паморшчыўся Ковач на новую порцыю лаянкі. - Ніхто не супрацьстаіць Крамлю, бо кожны - на кручку, баіцца. Задоўга ўсе баяліся...

- Спадзяюся, Віктар Віктаравіч, ты не пра мне?

- I пра цябе. I пра сябе, - не схацеў нічога змякчаць Ковач, жмурачыся ад асалоды новага глытка. - Усе мы з аднаго цеста, адным пекарам замешаныя, Пятровіч, прызнаёмся ў тым сабе або не. Прапануюць - галасуем, пагарджаюць нашай думкаю - перастаём думаць, перакладваюць адказнасць за сваю безгаловасць на нас - прымаем i валачом на сабе. Мо не згодзен?

- Згодзен - не згодзен... Справа ж цяпер не ў тым, - буркнуў Шэр­шань, злосна адсунуўшы апустошаны куфаль.

- Справа цяпер у тым, хто з гэтага бардака выберацца жывым і дзе ў выніку апынецца. Апынуцца ж можна дзе заўгодна. Сярод новаспечаных буржуйчыкаў. Сярод здрадцаў. Сярод апляваных і забытых усімі арыштантаў.

- Ну-у, гэта ўжо хрэна ім! - зноў ускінуўся Шэршань. - Не ўсе і мёртвыя сярод мерцвякоў знаходзяцца, а жывы тым больш жывым не дасца. I каму?! Неданоскам гэтым?

- Я да апошняга спадзяваўся, што да распаду не дойдзе, што адумаюцца... Ажно не! Хапіла сяму-таму некалькіх паездак за мяжу, дзе яго прымалі як будучага лідэра сусветнага ўзроўню, і пацяклі мазгі... На ўсё пагадзіліся. Усё аддаюць. Нават тое, чаго ад іх ніхто ў Еўропе і не чакаў. А народ маўчыць. Прыглядваецца. Чакае.

- Прычакае новае ярмо на шыю!

- Ярмо - не кара, калі душа з ім змірыцца схоча, - пагладжваў то адну, то другую руку Ковач, узіраючыся ў палкоўніка. - Ды ці схоча? Ці апамятаецца, перш чым апынецца ў цяжкіх ковах, якія адно з мясам здзіраць давядзецца?

- Во, трасца на яго, дажылі! Во дазмагаліся! Самую ідэю камунізму трыбушаць на вачах што свае, што чужыя нягоднікі, а за зброю ўзяцца і абараніць хоць бы ўласны гонар, як не гонар краіны, няма каму. Ігнатавіч!

- Чым магу?

- Чаго крапчэйшага не знойдзеш?

- Крапчэйшае - сухі гарачы дух сауны, - жэстам паказаў Ковач Ігнатавічу, што гарэлка не спатрэбіцца, і той знік за дзвярмі. - Пайшлі пагрэемся. I пагамонім на цвярозы розум.

- Дык я ж...

- Ты, як і я, звыкся з тым, што браць - калі ўжо браць! - трэба з нахрапу, каб праціўнік і пікнуць не паспеў. Ды толькі праціўнік цяпер іншы, - уладкоўваўся Ковач на драўлянай лаве, прыкрыўшы галаву спецыяльна пакладзенай шапачкай. - Не хтосьці адзін, не адна нейкая купка людзей ці арганізацыя, а - уся заходняя цывілізацыя, выпетраная распустаю і непамернымі патрабаваннямі ўсё большага камфорту, хворая на малакроўе, не толькі энергетычнае. Дзесяць-дваццаць гадоў - пачало б задыхацца. А тут... Тут акрыялая пасля вайны з немцам краіна - імперыя! - якой стаў кіраваць, як высветлілася, прагны да славы і грошай, іх пасланнік, - сама ў рукі плыве. Адно-два намаганні, адзін-другі хітры ход - і сякера сама пойдзе крамсаць і перакройваць тэрыторыю... Як аслеплі ўсе! Як аглухлі, аглушаныя раптоўнай галоснасцю!

- Усё - па законах змовы... - спахмурнеў Шэршань, незадаволены ўжо тым, што не прапусціў, як зазвычай, колькі чарак гарэлкі, а яшчэ ж адчуваў: і Ковач ад яго нечага чакаў. Чаго? Што ён, просты палкоўнік служ­бы бяспекі, мог змяніць ці зламаць пры сённяшніх умовах?

- Думаеш-гадаеш, няйначай, да чаго хілю, - лёгка прачытаў Ко­вач яго думкі. - Да таго, што змова вярхоў магчыма тады і там, дзе пануе абыякавасць. Тупая абыякавасць тых, каму ў барацьбе за ўладу на гэ­тым этапе нічога не свеціць. Тупая абыякавасць народа, сто разоў падманутага ў сваіх чаканнях і спадзеўках: бяры любога, хто трапіць пад руку, і гні, куды гнецца...

- Хочаш сказаць: хана ўсяму?