Jodi Picoult - Świadectwo Prawdy

– Usłyszeliśmy już co nieco na temat kultury amiszów. Co szczególnie zwróciło pańską uwagę jako psychiatry i lekarza Katie Fisher?

– Nasza kultura promuje indywidualność, tymczasem obyczajowość amiszów jest głęboko zakorzeniona w poczuciu wspólnoty. My nie widzimy problemu w tym, że ktoś się wyróżnia, ponieważ popieramy różnorodność i wręcz oczekujemy jej od innych. U amiszów nie ma miejsca na odstępstwo od normy. Trzeba pasować do innych, ponieważ cała społeczność opiera się właśnie na owym upodobnieniu tożsamości jej członków. Kto nie pasuje do całości, ponosi konsekwencje, które pod względem psychologicznym są fatalne – zostaje sam, podczas gdy całe jego dotychczasowe życie koncentrowało się na przynależności do grupy.

– W jaki sposób te ustalenia pomogły panu zrozumieć Katie?

– Cóż – odparł Coop – Katie ma zakodowane w umyśle, że odróżnianie się od innych jest tożsame ze wstydem, odrzuceniem i porażką. W jej konkretnym wypadku strach przed odsunięciem od wspólnoty jest nawet jeszcze głębiej zakorzeniony, ponieważ była świadkiem, jak spotkało to jej rodzonego brata. Sytuacja była dość ekstremalna, a Katie za wszelką cenę pragnęła uniknąć podobnych przeżyć. Chciała wyjść za mąż, mieć dzieci, owszem… ale zawsze zakładała, że odbędzie się to dokładnie w taki sposób, jak to jest przyjęte w jej świecie. Kiedy odkryła, że zaszła w ciążę z nieamiszem, który w dodatku nie był jej mężem – i jedno, i drugie stanowiło rażące pogwałcenie amiszowskich zasad – zrozumiała, że czeka ją nieodwołalne odsunięcie od wspólnoty. Jej umysł nie posiadał narzędzi, żeby poradzić sobie z taką sytuacją.

Słuchałam, jak Coop opowiada o Katie, ale myślałam o sobie. Wsunęłam dłoń za połę marynarki, kładąc ją na brzuchu.

– Co pan przez to rozumie?

– Wychowano ją w przekonaniu, że w życiu z punktu A do punktu B prowadzi tylko jedna, jedyna droga – odpowiedział. – Oznaczało to, że jeśli zboczy z tej wyznaczonej ścieżki, jeśli jej życie nie pokryje się we wszystkich punktach z jej oczekiwaniami, to będzie do niczego.

Głos Coopa omotał mnie tak ściśle, że każdy oddech był wysiłkiem.

– To nie była jej wina – udało mi się wykrztusić.

– Nie – odparł łagodnie. – To właśnie przez długi czas starałem się jej uświadomić.

Sala skurczyła się nagle, ludzie gdzieś zniknęli, ucichły wszystkie dźwięki.

– Trudno zmienić sposób myślenia, do którego się przywykło.

– Owszem. Katie się to nie udało. Nie mogło się udać. Ta ciąża – Coop zniżył głos – wywróciła jej życie do góry nogami.

Przełknęłam ślinę.

– I co wtedy zrobiła? – zapytałam.

– Zaczęła udawać, że to nieważne, kiedy to właśnie była najważniejsza rzecz na świecie. Tak ważna, że mogła odmienić całe jej życie.

– Może… ona po prostu bała się zrobić ten pierwszy krok. Salę spowiła głęboka cisza.

– Sprzeciw! – powiedział George. – Czy to jest przesłuchanie świadka, czy opera mydlana?

Wytrącona z zadumy, poczułam, jak oblewam się rumieńcem.

– Podtrzymuję – oznajmiła sędzina Ledbetter. – Pani Hathaway, czy można prosić, aby przełączyła się pani z powrotem na kanał sądowy?

– Tak, wysoki sądzie. Przepraszam. – Odchrząknęłam i celowo odwróciłam się tak, aby nie stać twarzą do Coopa. – Co zrobiła Katie, kiedy odkryła, że jest w ciąży?

– Nic. Wyparła tę myśl ze świadomości. Zaprzeczyła jej. Celowo zaczęła zwlekać z uzmysłowieniem sobie tego faktu. Tak robią dzieci: zamykają oczy i myślą, że nikt ich nie widzi. Tutaj zadziałała ta sama zasada. Dopóki Katie nie powiedziała na głos: „Jestem w ciąży” – to nie była. Bo ostatecznie, gdyby przyznała się samej sobie, że zaszła w ciążę, musiałaby się z tego zwierzyć także przed zgromadzeniem swojego kościoła, publicznie wyznać swoje grzechy i znieść krótki czas odsunięcia od wspólnoty. Po jego upływie przebaczono by jej.

– Wyparcie ze świadomości faktu, że jest się w ciąży – to wygląda na rozmyślną decyzję.

– Nie można tak powiedzieć, ponieważ w rzeczywistości Katie nie miała wyboru. Był to dla niej jedyny pewny sposób uniknięcia wykluczenia ze wspólnoty.

– Kiedy zaczęła rodzić, nie mogła już dłużej tego ukrywać. Co się wtedy stało?

– To co było do przewidzenia – odparł Coop. – Mechanizm obronny został przełamany, a umysł Katie zaczął rozpaczliwie szukać innego sposobu zaprzeczenia ciąży. Kiedy pierwszy raz z nią rozmawiałem, powiedziała mi, że przy kolacji nagle zrobiło jej się niedobrze i poszła wcześniej spać. Potem pamiętała już tylko moment przebudzenia. Rzecz jasna, fakty wskazywały na to, że pomiędzy zaśnięciem a przebudzeniem urodziła dziecko.

– To miał być nowy mechanizm obronny? Utrata pamięci?

– Luka w pamięci na skutek zaburzenia dysocjacyjnego.

– Skąd pan wie, że nie doszło do niego już wcześniej, od chwili, kiedy Katie zrozumiała, że jest w ciąży?

– Ponieważ skończyłoby się to najprawdopodobniej rozszczepieniem osobowości. Separacja fragmentu świadomości na tak długi czas jak w tym wypadku prowadzi do powstania drugiej tożsamości. Jednak podział świadomości w celu przetrwania krótkotrwałych okresów psychicznej traumy jest możliwy. W wypadku Katie takie rozumowanie jest logiczne. – Urwał na chwilę, wahając się. – Odtworzenie konkretnych mechanizmów obronnych, które zastosowała Katie, wydaje się tutaj mniej ważne. Zasadniczą kwestią jest zrozumienie, dlaczego w ogóle czuła potrzebę, aby się bronić przed świadomym uznaniem tego, że była w ciąży i że urodziła dziecko. Podkreślam: to jest najważniejsze. Skinęłam głową.

– Czy Katie Fisher przypomniała sobie ostatecznie, jak odbył się poród i co nastąpiło potem?

– Do pewnego stopnia – przyznał Coop. – Pamięta, że bała się poplamić krwią prześcieradło na swoim łóżku. Pamięta, że poszła do obory, żeby tam urodzić, pamięta też niewyobrażalny strach, który czuła. Pamięta, że przecięła i podwiązała pępowinę. Pamięta, że wzięła noworodka na ręce i przytuliła go. Uciszyła, kiedy płakał. – Coop podniósł dłoń i wystawił mały palec. – Pamięta, że dała mu palec do possania. Była bardzo zmęczona, więc zamknęła oczy, a kiedy się obudziła, dziecka już nie było.

– W oparciu o informacje, które zgromadził pan na temat Katie, czy może pan się domyślić, co stało się z tym dzieckiem?

– Sprzeciw – wtrącił George. – To jest namawianie świadka do spekulacji.

– Wysoki sądzie, każdy świadek powołany przez oskarżenie wygłaszał spekulacje na temat niniejszej sprawy – zauważyłam. – Jako psychiatra, który leczył Katie, doktor Cooper jest upoważniony do wypowiadania komentarzy, i to o wiele bardziej niż ktokolwiek inny.

– Odrzucam sprzeciw, panie Callahan. Doktorze Cooper, może pan odpowiedzieć.

– Uważam, że dziecko zmarło z przyczyn naturalnych, w ramionach Katie Fisher. Medycyna zna wiele przyczyn śmierci wcześniaków. Potem matka ukryła ciało. Poszło jej to niezbyt dobrze, ponieważ działała wtedy automatycznie, jak robot.

– Dlaczego pan tak sądzi?

– Tutaj należy znów przypomnieć sobie, jakie zasady wyznają amisze. Kiedy w ich społeczności pojawi się nieślubne dziecko, jest to wydarzenie przykre, lecz jeszcze nie tragiczne. Katie zostałaby ukarana odsunięciem od wspólnoty na krótki czas, następnie zaś przyjęta z powrotem na jej łono, ponieważ dla amiszów dzieci to skarb. Kiedy okres stresu poporodowego dobiegłby końca, Katie ostatecznie musiałaby stanąć przed faktem, że urodziła nieślubne dziecko, ale uważam, że poradziłaby sobie z tym, mając je przy sobie, żywe i prawdziwe. Kochała dzieci i kochała też ojca swojego synka. Potrafiłaby usprawiedliwić odsunięcie od wspólnoty tym, że jej błąd przyniósł w efekcie coś pięknego. – Coop wzruszył ramionami. – Stało się jednak tak, że dziecko umarło wprost na jej rękach, akurat kiedy ona straciła przytomność z wyczerpania. Ocknęła się i zobaczyła, że jest zalana krwią porodową, a w ramionach trzyma martwego noworodka. Za jego śmierć obwiniła siebie: jej syn umarł, ponieważ był nieślubny, nie poczęła go para małżonków – amiszów.