Philip Roth - Spisek przeciwko Ameryce

Jeszcze nigdy – wielki refren roku tysiąc dziewięćset czterdziestego drugiego.

– Zawołaj lepiej mamę – powiedziałem bratu. – Zawołaj ją, powiedz, żeby szybko tu przyszła!

Zanim jednak Sandy dobiegł do tylnych drzwi, już rzygałem w ścierkę, którą ściskałem w rękach. Potem upadłem, bo pocisk urwał mi nogę i wszędzie było pełno krwi.

Sześć dni przeleżałem w łóżku z wysoką gorączką, tak osłabiony i bez życia, że lekarz rodzinny codziennie przychodził sprawdzać postępy mojej choroby – tej dość powszechnej dziecięcej choroby, zwanej dlaczego-już-nie-może-być-tak-jak-kiedyś.

Następny dzień zaczął się dla mnie dopiero w niedzielę. Było późne popołudnie i przyszedł do nas stryjek Monty. Alvin też był na miejscu, a ze strzępów prowadzonej w kuchni rozmowy, które docierały do mojego łóżka, zorientowałem się, że nie pokazał się w domu od dnia samobójstwa pana Wishnowa, czyli od piątku, kiedy przepadł gdzieś po grze w crapsa, unosząc swój plik pięcio-, dziesięcio – i dwudziestodolarowych banknotów. Ja też od piątkowego wieczoru przebywałem nie wiadomo gdzie, wśród kalejdoskopowych halucynacji o ciężko podkutych koniach roboczych z sierocińca, ścigających mnie na krańce świata.

A teraz straszył mnie stryj Monty, który znów atakował Alvina, i to słowami, jakich nigdy nie spodziewałem się usłyszeć u nas w domu, w obecności matki. Bo stryj Monty potrafił usadzić Alvina sposobami, do stosowania których mój ojciec po prostu nie był zdolny.

O zmroku, gdy wrzaski przeszły w lament nad zmarłym stryjem Jackiem i stentorowy głos Monty’ego zaczął pobrzmiewać chrypką, Alvin przyjął wreszcie pracę na targu, o której za pierwszym razem nawet nie chciał gadać. Bezbronny jak w dniu przybycia na stację Penn w asyście krzepkiej kanadyjskiej pielęgniarki, przybity klęską, jak wówczas, gdy siedząc w wózku inwalidzkim, nie śmiał podnieść na nas oczu, Alvin zgodził się zerwać znajomość z Shushym i porzucić uliczny hazard. Ten twardziel, nieznoszący uległości i łez, zdumiał teraz wszystkich, wybuchając pełnym skruchy płaczem, błagając o wybaczenie i obiecując, że przestanie źle traktować mojego brata, przynosić wstyd moim rodzicom i wywierać zły wpływ na mnie, a zacznie nam wszystkim okazywać należne względy. Stryjek Monty zagroził Alvinowi, że jeśli nie dotrzyma obietnicy i będzie dalej sabotował domostwo Hermana, rodzina Rothów zerwie z nim na zawsze.

Chociaż zdawało się, że dokłada wszelkich starań, aby jak najlepiej podołać ciężkiej fizycznej pracy przydzielonej mu na początek, nie zagrzał miejsca na targu dostatecznie długo, aby awansować z pozycji zamiatacza i tragarza. Przed upływem tygodnia zjawiło się tam FBI, w osobie tego samego agenta, który w tonie pogróżki przesłuchiwał moją rodzinę i mnie, a tym razem zagadywał współpracowników Alvina, insynuując, że mój kuzyn to jawny zdrajca, knujący spisek z podobnymi sobie antyamerykańskimi malkontentami w celu dokonania zamachu na prezydenta Lindbergha. Oskarżenia te były groteskowe, a jednak Alvin, od tygodnia potulny jak trusia – potulny i wierny swojej obietnicy – został bezzwłocznie wylany z pracy, a na odchodnym usłyszał od jednego z pilnujących interesu brutali, żeby nawet nie śmiał się więcej pokazać w pobliżu targowiska. Kiedy ojciec zadzwonił do swojego brata, oczekując wyjaśnień, Monty odparł, że nie miał innego wyjścia – chłopaki od Longy’ego kazali mu się natychmiast pozbyć kuzyna. Longy Zwillman z Newark, który, tak jak mój ojciec i jego bracia, był synem imigrantów ze starych żydowskich slumsów, stał podówczas na czele mafii stanu Jersey i bezwzględnie kontrolował wszystko, od totalizatora i łamistrajków po usługi dostawcze świadczone takim kupcom jak Belmont Roth. Ponieważ funkcjonariusze federalni byli ostatnimi ludźmi, których Longy życzył sobie na swoim terenie, Alvin stracił pracę, wyniósł się od nas z domu i w ciągu dwudziestu czterech godzin opuścił miasto, kierując się tym razem nie za granicę państwową, do Montrealu i kanadyjskich komandosów, tylko za rzekę Delaware, do Filadelfii, gdzie dostał robotę u wuja Shushy’ego – króla automatów do gry – mafiosa bardziej tolerancyjnego wobec zdrajców niż jego niezrównany kolega z północnego Jersey.

Wiosną czterdziestego drugiego roku, dla uczczenia sukcesu Porozumienia Islandzkiego, prezydent Lindbergh wraz z małżonką wydał w Białym Domu oficjalne przyjęcie, podejmując ministra spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa, który zachwalał był Lindbergha swoim nazistowskim kolegom jako ideał przyszłego amerykańskiego prezydenta na długo przedtem, nim Partia Republikańska zgłosiła jego kandydaturę na konwencji roku tysiąc dziewięćset czterdziestego. Von Ribbentrop zasiadał jako negocjator u boku Hitlera przez cały czas obrad islandzkich, a teraz stał się pierwszym nazistowskim przywódcą zaproszonym do Ameryki od czasu, gdy faszyści dziesięć lat wcześniej zdobył władzę w Niemczech. Ledwie ogłoszono publicznie planowane przyjęcie na cześć Ribbentropa, rozległy się ostre głosy krytyki ze strony prasy liberalnej, a w całym kraju rozpoczęły się wiece i demonstracje przeciwko decyzji Białego Domu. Po raz pierwszy od opuszczenia urzędu, na forum publicznym stanął eks-prezydent Roosevelt, wygłaszając z Hyde Park orędzie do narodu, w którym domagał się od prezydenta Lindbergha odwołania zaproszenia „dla dobra wszystkich miłujących wolność Amerykanów, a zwłaszcza dziesiątek milionów Amerykanów pochodzenia europejskiego, których rodzinne kraje cierpią obecnie pod druzgocącym jarzmem nazizmu”.

Roosevelta natychmiast zaatakował wiceprezydent Wheeler, zarzucając mu „niefrasobliwe mieszanie się” w politykę zagraniczną urzędującego prezydenta. To nie tylko cyniczna gra, stwierdził wiceprezydent, ale szczyt nierozwagi, optować za tą samą niebezpieczną polityką, która omal nie wciągnęła Ameryki w krwawą europejską wojnę za czasów rządów demokratów spod znaku Nowego Ładu. Wheeler sam był demokratą, za Roosevelta przez trzy kadencje sprawował funkcję senatora Montany i jako jedyny członek partii opozycyjnej zaproszony został do współpracy przez nowego kandydata na prezydenta – podobny fakt miał miejsce tylko raz w historii, gdy Lincoln w roku tysiąc osiemset sześćdziesiątym czwartym desygnował na swego następcę w drugiej kadencji An-drew Johnsona. W początkach swej kariery politycznej Wheeler do tego stopnia sympatyzował z lewicą, że stał się tubą radykalnych przywódców robotniczych z grupy Butte’a, wrogów Anaconda Copper – spółki kopalnianej, która rządziła Montana jak własnym folwarkiem – a następnie, jako jeden z pierwszych zwolenników FDR, proponowany był na fotel wiceprezydencki w roku trzydziestym drugim. Partię Demokratyczną porzucił po raz pierwszy w roku dwudziestym czwartym, przechodząc do popieranej przez związki zawodowe Partii Postępu reformatorskiego senatora z Wisconsin, Roberta La Follette, po czym opuścił La Follette’a i jego zwolenników z niekomunistycznej lewicy amerykańskiej, by związać się z Lindberghiem i prawicowymi izolacjonistami, z którymi współtworzył ruch Najpierw Ameryka, atakując przy tym Roosevelta tak skrajnie demagogicznymi antywojennymi hasłami, że ten nazwał je „najkłamliwszymi, najhaniebniejszymi i najbardziej antypatriotycznymi stwierdzeniami, jakie padły z czyichkolwiek ust za życia jego generacji”. Republikanie wybrali Wheelera na współ-kandydata Lindbergha po części z tej racji, że jego machina polityczna w Montanie przez całe późne lata trzydzieste skutecznie forsowała republikanów do Kongresu – przede wszystkim jednak po to, by przekonać Amerykanów o poparciu obu partii dla idei izolacjonizmu oraz by pozyskać bojowego, niepodobnego do Lindbergha kandydata, którego zadaniem będzie przy każdej okazji atakować i lżyć własną partię, tak jak uczynił to teraz podczas konferencji prasowej, ostrzegając proroczo, że jeśli niefrasobliwa „prowojenna” retoryka wystąpienia Roosevelta w Hyde Park ma świadczyć o kierunku kampanii demokratów w nadchodzących wyborach do Kongresu, to czeka ich jeszcze większa klęska niż ta, którą przeżyli w roku czterdziestym, po walnym zwycięstwie republikanów.