Jerzy Andrzejewski - Ład Serca

Przebiegł palcami po stole krótki pasaż i spojrzał z ukosa na Michasia.

– No, mój kochany, jeżeli naprawdę jesteś jeszcze niewinny, to nie wiem, czy mogę ci coś powiedzieć? Nie chciałbym cię zgorszyć.

Michaś znowu poczerwieniał.

– A widzisz! Już teraz, choć nic jeszcze nie powiedziałem, rumienisz się jak panienka.

– To nie dlatego – ośmielił się zaprzeczyć chłopiec.

– Co nie dlatego?

Michaś zawahał się, jakby nie mógł znaleźć odpowiednich słów. Wreszcie powiedział:

– Wcale się nie wstydzę.

– Nie wstydzisz się! No, to świetnie! Nareszcie rozsądne słowo! Widzę, że dogadamy się. Co tu mówić, pierwsze wrażenie mnie nie omyliło. Znasz przysłowie o cichej wodzie?

Michaś spojrzał pytająco.

– Jak nie znasz, to wszystko jedno. Głupstwo!

Ogarniało go coraz większe podniecenie, ów niepokój, który zawsze się w nim odzywał, gdy wiedział, że zło może być posłuszne jego woli, kiedy mógł je obserwować w zwolnionym działaniu, w sączeniu się kropla po kropli, podobne truciźnie pozornie kuszącej, a dopiero po chwili zniekształcającej rysy twarzy. Przypomniało mu się, że ulubionym jego zajęciem w latach chłopięcych było mordowanie wszystkich napotkanych po drodze stworzeń: muchy odarte ze skrzydeł wbijał na szpilkę i trzepocące się podpalał, rozdeptywał motyle, ostrą laską przygważdżał żaby, zabijał jaszczurki i świerszcze, rozkopywał i burzył mrowiska. Kiedy w dwunastym roku życia otrzymał od ojca flower, rozpoczął systematyczne tępienie wiewiórek. Najwięcej jednak zadowolenia dał mu pewien dzień późnego lata, gdy przyczaiwszy się w rowie koło słupów telegraficznych zastrzelił jaskółkę. Po raz pierwszy odczuł wówczas cierpką radość towarzyszącą łamaniu uświęconych zwyczajów.

I w tym momencie pomyślał, że niedaleka być może jest chwila, kiedy w Michasiu, z pewnością nie splamionym dotychczas żadnym brudnym uczynkiem, odezwie się okrucieństwo. Kogóż może to ominąć? Kogo stać, aby zdołał wyłamać się z ogólnego prawa natury? Gdyby nie lęk przed doraźną karą, któż by nie zabijał, kto umiałby osłonić się przed pokusami, które pragną karmić się złem? Wtem uczuł, że jednocześnie z tymi myślami, niby w innej rzeczywistości, istniał w nim jakiś nieokreślony i nieuchwytny głos. Miał takie wrażenie, jakby czegoś zapomniał.

Poderwał się z krzesła nieopanowanym ruchem i tak szybko cofnął się w stronę okna, że nie zauważył nawet, kiedy Michaś także wstał. Wzrok jego przykuł duży krzyż odcinający się od pobielanej ściany ciemnym, chropowatym drzewem. Sewerym zdziwił się, że dopiero teraz go dostrzegł. Chociaż krzyż wisiał na wprost wejścia, dokładnie pamiętał, iż gdy wszedł do pokoju, ściana wydała mu się pusta.

Po krótkiej ciszy nowe natarcie wiatru zabrzmiało wzmożonym natężeniem, jakby spętane nocne siły wszystkie razem zerwały się z uwięzi i podobne skrzydlatym szatanom spadły gniewnym kłębowiskiem na ziemię.

Seweryn drgnął. Zdał sobie nagle sprawę, jaki to głos przed chwilą dawał w nim o sobie znać. Usłyszał wyraźnie słowa, których kiedyś, gdy przystępował po raz pierwszy do komunii, uczył się na pamięć: „Panie, nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój, ale rzeknij słowo, a będzie zbawiona dusza moja.” Usłyszał to zdanie nasycone tym samym przelotnym wzruszeniem, z jakim je wówczas za kapłanem powtarzał. Ujrzał biały ornat triumfujący czerwienią krzyża, złoty kielich a wyżej monotonny nieomal dotykalny szept księdza: „Corpus Domini nostri Jesu Christi custodiat animam tuam in vitam aeternam.”

Ocknął się usłyszawszy głos chłopca. Ale nie zrozumiał słów. Spojrzał w jego stronę:

– Mówiłeś coś?

– Wychodzi już pan? – spytał tamten z akcentem zawodu.

Seweryn powtórzył machinalnie:

– Czy wychodzę?

I niespodziewanie ożywił się.

– Nie, oczywiście, że nie wychodzę! Skądże? Nawet mi to do głowy nie przyszło. Co za pomysł! Obiecałem ci przecież opowiedzieć… No i cóż mi się tak przypatrujesz, jakbyś ducha zobaczył?

Michaś zbladł i cofnął się.

– Dziwnie pan tak teraz wygląda…

Seweryn roześmiał się hałaśliwie.

– Ja dziwnie? Wydaje ci się, mój mały. Dlaczegóż miałbym dziwnie wyglądać.

Przeciągnął jednak niespokojnie dłonią po twarzy, jakby chciał siebie w ten sposób sprawdzić. Coś go musiało zastanowić, bo szybko nachylił się w stronę lampy.

– Chodź no tutaj! – skinął na chłopca.

Michaś zbliżył się.

– Co dziwnego zobaczyłeś we mnie? No, mów! Słyszysz? Czego stoisz i gapisz się? Masz mi w tej chwili powiedzieć. Co jest we mnie dziwnego?

Nie mogąc się doczekać odpowiedzi, chwycił Michasia za rękę.

– No? – syknął.

Michasiowi zadrżały usta.

– Kiedy ja nie wiem… nie wiem – powtórzył żałośnie.

Gejżanowski silniej wpił się palcami w drobne ramię. Michasiowi łzy zakręciły się w oczach.

– Powiesz, smarkaczu?

– Naprawdę nie wiem… ja…

– Powiesz?

Skinął wreszcie głową.

– Tylko nie łżyj! – ostrzegł Seweryn. – Nie będziesz kłamał?

– Nie.

– No, to pamiętaj.

Michaś stał z oczami wbitymi w podłogę.

– Pan…

– Co pan? – szybko podchwycił tamten.

– Mnie się może tylko tak wydało, ja nie wiem…

– Co ci się wydało?

– Że pan… Pan tak wyglądał, jakby chciał pan kogoś zabić.

Seweryn cofnął się. Krew uciekła mu z twarzy. Bojąc się, że straci przytomność, oparł się o stół. Słyszał, że Michaś rozdygotanym głosem mówi coś pośpiesznie, że usprawiedliwia się, zaprzecza. Odepchnął go.

– Won, smarkaczu!

Ale Michaś ciągle plątał się gdzieś obok.

– Won, mówię! – krzyknął ochryple.

I nie panując nad dławiącą go pasją, z rozmachem, zaciśniętą pięścią uderzył chłopca w twarz. Michaś zatoczył się pod ścianę. Nie krzyknął jednak. Zasłonił się tylko dłońmi.

W pokoju zaległa cisza. Seweryn szybko odzyskał równowagę. Wyprostował się, obciągnął płaszcz, odgarnął z czoła włosy. Był znowu chłodny i opanowany. Biorąc ze stołu czapkę, spojrzał na Michasia.

– Masz, mój mały, nauczkę – powiedział prawie wesoło – żebyś na przyszłość poskramiał cokolwiek swoją bujną fantazję. Przypuszczam, że ta maleńka lekcja dobrze ci zrobi.

Znalazłszy się w przedpokoju zobaczył, że drzwi do kuchni są uchylone. „Podsłuchiwała starucha” – pomyślał. Już chciał wyjść, gdy zatrzymało go wołanie Ksieni:

– Panyczu, panyczu, księdza proboszcza tylko patrzyć.

Seweryn odwrócił się i tupnął nogą.

– Do diabła z twoim proboszczem! – krzyknął wściekle.

Trzasnął drzwiami, słychać było, jak biegł ogrodem. Huknęła furtka.

Ksienia zamarła w przerażeniu. Zrazu chciała biec za Gejżanowskim, lecz nogi ugięły się pod nią i jak ciężkie kłody wrosły w podłogę. Została więc. Strasznie tu było. Wicher bił w ściany. Na górze trzasnęło źle widocznie domknięte okno. Ksienia przeżegnała się. Zrobiła krok w stronę schodów prowadzących na strych, lecz zatrzymała się. Nie miała odwagi zapuścić się w tę mroczną głąb.

Nagle wśród tego bezradnego osłupienia przypomniała sobie o Michasiu. Uchyliła drzwi.

– Michasiu!

Nie odpowiedział. Wsunęła się więc do pokoju i szybko przebiegła wzrokiem dokoła. Chłopca nie było. Zawołała jeszcze raz. Tylko echo zabrzmiało w głębi domu. Pusty pokój wydał się dziwnie duży.