Вячеслав Адамчик: Чужая бацькаўшчына

У хаце стаяла парная гарачыня — на стале i на лавах астывалi накрытыя чыстымi ручнiкамi гарачыя боханы хлеба. Ад iх пахла гаркаватаю падпаленаю скарынкаю i кляновым лiсцем. У хаце, густа запацеўшы, плакалi вокны — яны былi без дубэльтаў. Буйны серабрысты, як луска, пот збягаўся ў кроплi i сцякаўся па шкле на жаўтаватую нефарбованую шуфляду — на ёй ужо вымаклi чорныя палосы. Праз шырокiя вадзяныя рагi на шыбах было вiдаць, як па частаколе скача не злiнялая яшчэ, з нейкiм мокрым, як выскубеным, чубком пярэстая сарока.

— Навiну ж нейкую прынясла, — сказала старая, ссоўваючы з высокага палка худыя жоўтыя ногi, каб раскруцiць сухi асыпаны пачынак.

— Во, да нас iдуць тыя людзi, — пазяхнула маладзiца i зiрнула ў люстэрка, убачыла свой ружаваты ад гарачынi твар i асталася давольнаю.

За вокнамi доўгiм хвастом мiльганула сарока, i на другi бок хаты, зайшоўшыся ад брэху, клубком пакацiлася заядлая сучачка. Маладзiца высунула галаву з-за сцяны i ўбачыла за акном тых самых мужчын.

— I што ж гэта за людзi? — сказала яна i адступiлася ад акна.

Дзверы знадворку рыпнулi — у сенях затупалi, загаварылi.

Кабеты, сцiшыўшыся, пiльна глядзелi на дзверы. У клямцы падскочыў i дзынкнуў язычок. З цемнаты сяней паказаўся белы кароткi кажух, i ў хату ўсунулася калматая авечая шапка. Услед за старым, прыгiнаючыся, каб не зачапiцца галавою за вушак, зайшоў чарнявы, год дваццацi, хлопец з даўгаватымi, пачырванелымi ад холаду рукамi — суконны паўшубак быў яму караткаваты.

— Дзень добры вам, — сказаў старэйшы, расшпiльваючы тоўстымi вузлаватымi пальцамi кажух i адкладваючы настаўлены каўнер. Маладзейшы стаяў за iм, мусiць, саромеючыся, што вiдаць з рукавоў яго доўгiя рукi.

— Дзень добры, — азвалася старая i палажыла на прыпол свой цяжкi клубок.

— Цi патрэбны вам малацьбiтэ? — глянуўшы спярша на маладзiцу, потым на старую, спытаў мужчына ў белым кажусе.

— Чаму ж, патрэбныя, — сказала маладзiца, падсоўваючы на лаве хлеб. — Садзецеся…

— О, i нагрэцца можна, — памацаў рукою лаву i прысеў на цеплаватае вiльготнае месца старэйшы мужчына. — Садзiся, Iмполь, за пастой грошы не плоцяць, — ён падсунуўся, даючы сесцi хлопцу.

— У нас ужо i мышы добра памалацiлi, — ссунулася з ложка старая i, трымаючы на сашчэмленых руках вагкi клубок, панесла яго да печы — там ля комiна сохла яшчэ зеленаватая пража.

— Нiчога, i нам хвацiць, — сказала маладзiца, падхапiўшы пад пахi два боханы хлеба, памкнулася да дзвярэй, каб, мусiць, палажыць iх у стопцы.

Мужчыны аглядалi чужую хату: яшчэ не пабеленую, з замазанымi глiнаю пазамi, дзе выглядаў мох, з новаю, таксама яшчэ не беленаю печчу з сухiмi плямамi нiжай пячорак. Хата была без падлогi — на глiняным току было знаць круглыя ўмяцiны ад калодкi, якою трамбавалi глiну. Цi ад таго, што хата была новая i пуставатая — яна выглядала прасторнаю. Каля глухое сцяны стаяў драўляны, паточаны шашалем ложак, засланы жоўтаю ў чорныя елачкi радзюжкаю. У яго ўпiраўся шырокi дашчаны палок. Мiж акон на сцяне, спяшаючыся, цiкаў вялiкi ў драўлянай аправе гадзiннiк — на медным ланцужку вiсела алавяная гiра з iржавай (мусiць, для цяжару) шрубкай. З-за абраза на покуцi выглядалi жоўтыя чачоткi пiжмы i бурачковы таўкачык васiлькi.

— А хто ж вам нараiў да нас зайсцi? — спытала маладзiца, вярнуўшыся ў хату i забiраючы пад пахi яшчэ два боханы хлеба.

— Духам чуем, што ў хаце гаспадара нямашука, — у старога скрывiлася губа i стаў вiдаць чорны, дуплявы зуб. — Хто ж так прыбiвае? — паказаў ён на покуць, дзе быў крыва прыбiты трыкутнiк палiчкi. — Вiдаць, што бабская работа.

— Гэта ж праўда, — засмяялася маладзiца, прыжмурыўшы адно вока. — Я прыбiвала, — прызналася ўжо яна, трымаючы пад пахаю два боханы i папiхваючы локцем непрычыненыя дзверы.

— Мо людзi галодныя? — сказала старая, калi маладзiца вярнулася ў хату.

— Во i праўда, мы сягоння капусты наварылi як на велькую сям’ю, — яна зiркнула толькi на маладога — ён засаромеўся i замыляў губамi, не ведаючы, што сказаць.

— У такiм разе можам памагчы, праўда, Iмполь?

— Во, цэлы гаршчок, — маладзiца падышла да прыпека, адняла засланку i, прыгнуўшыся, паглядзела ў печ. Мужчыны моўчкi глядзелi на яе белыя вышай лытак ногi, бо iх улетку хавала ад сонца нiзкая доўгая спаднiца.

З прыпека запахла кiслаю капустаю. Малады каўтнуў слiну i зняў шапку — чорныя валасы яго адлiвалi сiнявою.

— Падсажвайцеся да стала, — маладзiца паставiла на стол глiняную мiску i паклала дзве счарнелыя драўляныя лыжкi.

Мужчыны паднялiся з лавы, распранулiся i, склаўшы тут, дзе сядзелi, адна на адну адзежу, зверху яшчэ прытаптаўшы яе шапкамi, падышлi да стала.