Вячеслав Адамчик - Чужая бацькаўшчына

За Корсакавым гумном мужчыны прыпынiлiся, узiраючыся ў шапаткую, што ляжала яшчэ пры зямлi, цемнату. За чорным нiзкiм стогам Мондравай хаты пачынала крышку яснець неба, там ужо радзелi, асыпаючыся, як пераспелыя зярняты з коласа, дробныя зоркi. Адтуль дыхала холадам: над зямлёю церушыўся ранiшнi прыцемак.

За плотам у Мондравых вiшчала не сваiм голасам сучачка, быў чуваць ляскат палкi аб частаколiну, нехта, задыхаючыся ад злосцi, мусiць, з усяе моцы бiў сучачку.

Ваўчок, прыгнуўшыся, крадком i подбегам пусцiўся пад плот. Нейкi знiякавелы i нiяк не могучы дабраць да галавы, што там робiцца, за iм спехам пайшоў Мiця.

Цiха вiскнулi i зачынiлiся ў Мондравых сенцах дзверы: нехта, счуўшы за плотам Мiцю з Ваўчком, схаваўся ў хату.

— I што тут робiцца, га? Што? — цяжка дыхаючы, зашаптаў Ваўчок.

Адбегшыся пад гумно, скавытала i, мусiць, звiўшыся ў клубок, аблiзвала сама сябе пабiтая сучачка.

Мiцю зноў падалося, што там нехта стагнаў — цяжкi здушаны голас iшоў нiбыта з-пад зямлi.

Ваўчок страпянуўся, штурхнуў Мiцю локцем:

— А во, чуеш? Стогне нехта.

Мiця скрывiў голаў, настаўляючы адно вуха туды, на Мондравых надворак.

Слепаватымi бельмамi з-за плота, з-за рэдзенькае разарванае сетачкi вiшаннiку на вулiцу глядзелi зашморгнутыя фiранкамi вокны. Мiцю падалося, што ражок фiранкi раптам махнуўся — нехта, мусiць, зiркнуў з хаты на вулiцу.

— Мо глянем, чуеш? — Ваўчок зашастаў рукою мiж веснiчкамi i шулам, каб адчынiць зашчапiцу. — Мо канае хто?

Мiцю раптам хапiў i прабег па грудзях страх: падалося, што недзе там ляжыць, дзярэ рукамi зямлю, мэнчыцца, канае ў пакутах Алеся.

Ён налёг пахаю на веснiчкi, зняў з прабоя зашчапiцу, азiраючыся на белаватыя ад фiранак вокны, першым прабег цераз кароценькi надворак. Пад нагамi, як багна, гойдаўся поцемак. Пад гумном раптам нехта захроп, як яго здушылi за горла. Мiця спынiўся, знiякавелы.

— Што ж гэта? Цi не чалавек дзе падвярнуўся? — сумеўся i Ваўчок, прысядаючы i цiкуючы пад гумно, у цемнату.

— Ага, — Мiця прыгнуўся i памаленьку пайшоў да гумна, перамагаючы ў сабе нечаканы страх i невядомасць.

— Гэта ж нешта робiцца ў гумне, — задыхнуўся ўжо ад сполаху Ваўчок.

— Iмполь, Iмполь! — недзе ўжо з прачыненых у сенях дзвярэй гукала Алеся. — Дальбуг, во зладзеi ходзяць!.. Уставай, каб ты не даждаў!

— Цiха, чаго дрэнчыць? — ужо асмялеў Ваўчок. — Гэта ж я i Мiця восьдзека.

— Ах, божачка, чаго вы тут? — недзе ўжо, мусiць, успляснула рукамi Алеся. З ганка затупалi ногi, i ўпоцемку, як гонкi ялаўцовы куст, зацямнела i заварушылася яна сама.

— Што тут у цябе за гвалт стаiць? — насустрач ёй падаўся Ваўчок.

— Вой, дак гэта ж сучка, каб яна ўжо выдахла, цалюткую ноч спаць не дае, усё вые…

— Сучка… — ужо зазлаваў Ваўчок. — Вунь у гумне, кажу, што робiцца?..

— Ага, нехта як канае, — сказаў i зноў прыслухаўся да таго здушанага храпу Мiця.

Алеся маўчала, толькi чуваць было, як цяжка шаркала нагамi па зямлi. Потым засапла, як ёй забiла дух:

— Ой, не кажэця, якая ж у iх страшная хвароба. Учора звечара кавалi, як зязюлькi.

— Хто гэта? — здзiвiўся Мiця.

— Ну хто ж? Свякроў з залувiцаю.

— Так чаго ж ты маўчыш? Можа, помач iм патрэбна? — затрапятаўся Ваўчок, то падбягаючы туды да гумна, адкуль iшоў гэты спакутаваны, што аж раздзiраў душу, стогн, то варочаючыся назад, да Алесi.

— Якая тут ужо помач… Як бог даў, так няхай будзе! — Алеся махнула рукою i зноў зашаркала атопкамi па замерзлай сухаватай сцежцы, расплываючыся, як у вадзе, у шарым поцемку.

Зашастаўшы доўгай буркай, за ёю подбегам пайшоў Ваўчок, сказаў, мусiць, недзе ў глухую яе спiну:

— Ой, глядзi, Алеся, каб чаго благога не выйшла…

— Гэтакая хвароба, чым тут ужо адлечыш? Самi ведаеце — тыф.

Нешта невядомае i страшнае варушылася ў Мiцевай душы. Ён зноў азiрнуўся на гумно i толькi цяпер убачыў, што на дзвярах цяжкiм жалезным вянком вiсiць конскае пута. «Мусiць, знарок замкнула, каб не вылезлi», — нейкаю востраю iголкаю ўкалола здагадка.

I раптам, як халодны вуж, абвiла ўсяго злосць на Алесю. Ён паволi, нiбы пад якiм цяжарам, пайшоў туды пад ганак. Гэты агiдны халодны вуж ужо тачыўся пад сэрцам: «Няхай крые бог, няўжо яна, Алеся? Не, не!»

З хаты рыпнулi дзверы, у iх чорнай прорве забялелiся споднiя порткi i сарочка — на ганак выйшаў Iмполь.

— Во якi пiльны гаспадар, — адкiдваючы голаў назад, засмяялася Алеся. — Покуль агледзеўся б, дак зладзеi ўсё паняслi б…

Ваўчка, мусiць, укалоў гэты смех. Ён памаленьку, яшчэ ўсё прыслухоўваючыся да стогну ў гумне, адыходзiўся ад ганка.