Стефан Гейм - Агасфэр (Вечны Жыд)

Але я гаварыў далей: І калі ты шукаў ценю ў маіх дзьвярах, ідучы на Галгофу, з крыжам на плячах, я загаварыў з табою пра меч Божы, які я хацеў падаць табе, каб ты згуртаваў вакол сябе народ Ізраіля і павёў яго на бітву. Але ты зноў прагнаў мяне й сказаў, што хочаш выпіць чару, якую даў табе твой Бацька.

Слухай, сказаў ён, я вісеў на крыжы на пагорку Галгофе ў дзённую сьпёку й разважаў, пакуль яшчэ кроў была ў маім мозгу, і пра тое, што ты мне сказаў; але ня дзеля гэтых мэтаў паслаў мяне Бацька, а каб я адпакутаваў і памёр, каб спраўдзілася слова й прыйшло царства для ўсіх.

І вось устаў я перад ім і спытаўся: І спраўдзілася слова? І прыйшло царства?

Ён маўчаў. І сьвятло, у якім ён сядзеў на троне, перамянілася, і бляск заміранасьці зьнік зь яго аблічча, і ён павярнуў галаву, каб глянуць за сабою, быццам там нехта стаяў і падслухваў.

І зноў спытаўся я: Прыйшло яно, царства?

І вось адкрыў ён вочы свае шырока, як у страху, і ўсклікнуў: Адыдзі ад мяне, сатана!

Але я засьмяяўся і сказаў: Я ня той, з кім ты гаворыш, хоць многае зьвязвае мяне зь Люцыпарам; я іншы анёл, які ведае ісьціну.

Ісьціна, сказаў ён, у Богу.

Як часта, сказаў я, чуў я ўжо гэта. Але ісьціна відна таму, хто хоча бачыць, і таму, хто хоча думаць, яе можна дасьледаваць. А ты сядзіш на сваім троне й ня бачыш, і суцяшае цябе недасьледвальнае.

І вось нарэшце спытаўся ён: Чаго ты хочаш наогул?

І я адказаў: Я хачу, каб ты быў, кім павінен быць.

Калі я даваў маім вучням ад цела майго, сказаў ён, і ад крыві маёй тым, што любілі мяне, ты сядзеў каля мяне, схіліўшы галаву мне на грудзі. Чаго яшчэ магу я даць больш, што ўжо даў, і як больш павінен адпакутаваць, чым ужо адпакутаваў?

Рабі, адказаў я, я хачу, каб ты ўбачыў, што бачыў я ў царстве, якое прыйшло пасьля цябе, каб пачуў, што я там чуў, і зьведаў, што я зьведаў пра яго структуры.

І вось засланіў ён рукамі твар. Пасьля авалодаў сабою і сказаў: Я ўзяў віну грэшных чалавекаў на сябе й гэтая віна адкуплена маёю ахвяраю, але дзе такое сказана, каб я адкупаў сам грэх?

Рабі, сказаў я, недасканаласьць людзей ёсьць адгаворка любой рэвалюцыі, якая не асягнула сваёй мэты. А ты ж патрабаваў: Любеце ворагаў сваіх. І ты ж сам сказаў: Шукайце сьпярша царства Бога й яго справядлівасьці. І ты ж верыў у тое, чаго патрабаваў і што сказаў. Але для сотняў тысяч, якія падушылі адзін аднаго, калі ты прапаведаваў з гары, цяпер іх сотні разоў па сотні тысяч. Яны прагнуць багацьця і жонкі суседа, распусьнічаюць і апіваюцца й жаруць сваіх дзетак, ушчапляюць сабе ў вены атруту й апаганьваюць усё, што ёсьць высакароднага ў чалавеку. І кожны зь іх кожнаму іншаму вораг, яны цікуюць адзін за адным і прадаюць адзін аднаго, замыкаюць адзін аднаго ў лагеры, дзе тыя мруць масамі, альбо ў камеры, дзе яны душаць, б'юць і катуюць адзін аднаго да сьмерці, і ў кожным месцы абвяшчаюць валадары, што ўсё гэта робіцца ў імя любові й дзеля дабра народам. Яны нікчэмняць і зьнішчаюць скарбы зямлі, ператвараюць шчодраплодную зямлю ў пустыню, ваду ў сьмярдзючую жыжку, і многія мусяць пляжыцца дзеля нямногіх і таму паміраюць раней часу. Ніводзін меч, насуперак прадказаньню прарока, ня быў перакаваны на арала, ніводная дзіда не ператварылася ў серп; яны бяруць таемныя сілы сусьвету й робяць зь іх да самага неба грыбы з агню і дыму, у якіх усё жывое робіцца попелам і ценем на сьцяне.

Калі я закончыў, ён сядзеў глуха й не варушыўся, быццам быў вычасаны з дрэва й пафарбаваны; і была вялікая цемра вакол нас, і толькі на ім пакоіўся маленькі праменьчык сьвятла.

Рабі, сказаў я, ты чуў мяне?

І тады быў голас, які прамовіў: Сын чалавечы вернецца, бо ён назначаны Богам судзіць жывых і мёртвых, і ён пашле сваіх весьнікаў-анёлаў, і яны зьбяруць са свайго царства ўсё зло й беззаконьне; і тады будзе лямант і скрыгат зубоў, а праведнікі будуць сьвяціцца, як сонца, перад Госпадам.

І калі гэта будзе? хацелася мне ведаць.

Рабі, здавалася, пракінуўся са свайго здранцьвеньня. Мой Бацька назначыў дзень, сказаў ён.

Я нічога не перастаўляў бы датуль, сказаў я.

За плячыма абрысы Гамбурга, у кішэні герцагава запрашэньне ў замак Гаторп — Айцэн едзе па вясёлай зямлі Шлезьвіг, справа пасьвяцца кароўкі, зьлева кароўкі, авечкі й сьвінкі; гэта новы Ханаан, крыху, праўда, забалочаны, дый якое дзіва — уклінены ж паміж Балтыкай і Паўночным морам, але герцаг зьбіраецца адгарадзіцца дамбамі, — даведваецца ён у бравага пробашча Форстыуса ў Іцэгу, зрабіўшы там прывал, каб адпачылі коні, каб перакусіць самому падсмажанай рыбкай-сухабочыцай — камбалой. Герцаг Адальф, кажа Форстыус, сапраўдны бацька краіны, добра таксама абазнаны ў боскіх справах; не хапае там толькі царкоўнага інспэктара, каб навесьці парадак у запушчанай кірсе, дзе й сам ня ведаеш, ці наогул рукапалажаны там прапаведнік, як яно сьлед таму быць, і якую квяцістую бздуру са сваёй катэдры ён будзе плявузгаць наступнага разу.