Уладзімір Някляеў - Лабух

Ніхто не ведаў, што было ўчора ў маёнтку, занятым генералам-вешальнікам, да якога прыйшла Аміля прасіць за бацьку і жаніха. Можа, і не было нічога. Можа, надакучыла генералу проста так вешаць і вешаць, захацелася нечага весялейшага — ён і наладзіў спектакль. Дзеля такой дзеі, павесіўшы тысячы, аднаго можна і жывым пакінуць. Пра тысячы забудуць, пра аднаго запомняць... Так, ці не так, таго ніхто, апроч Амілі з генералам, не ведаў, але ж, калі не ведаеш, дык здагадацца не цяжка — і з натоўпу ляцела: “Курва... Сучка...” Нідзе, ніхто і нікога так не ўмее любіць, як любяць у нас свае сваіх.

Лаўрусь, які з усімі разам чакаў, што Аміля бацьку, а не яго зратуе, і ўжо адной нагой на тым свеце пабываў, ішоў за нявестай, выратавальніцай, галаву ў плечы ўціскаў, горбіўся і думаў: “Цяпер так і жыць?..” Ён паглядзеў на зласлівы натоўп, на насмешлівага генерала і абыякавага ката, вырваў руку сваю з рукі Амілі і вярнуўся, зноў падняўся на памост, стаў пад шыбеніцу і крыкнуў:

— Вешайце!

Генерал разрагатаўся, даў шпоры каню і паскакаў з плошчы, і кат засмяяўся і скочыў з памоста, і ў натоўпе пачуліся смяшкі: “Герой з курвай сваёй...”

Усё было абсмяянае: барацьба, пакуты, паўстанне — нават смерць. І найперш абсмяяным пачуваў сябе Лаўрусь Жыховіч, перакананы ў тым, што паратунак яму знайшла Аміля ў ложку вешальніка. Як кахаў ён цяпер Амілю, так яе і ненавідзеў — скруцілася ўсё і змяшалася.

Аміля пакутвала, штодня малілася і плакала... Яна плакала па каханні, малілася за бацьку... Лаўрусь выносіць яе плачу, чуць малітваў яе не мог, кідаўся ва ўсе бакі, шукаў і не знаходзіў смерці — на яго паказвалі пальцам і смяяліся. Рэўнасць, крыўда, знявага асляпілі яго, ён ужо не бачыў побач з сабой таго дзіва, валодаць якім дазволіліся яму нябёсы, — і толькі дадзенае слова і абавязак змусілі Лаўруся пайсці з Аміляй да шлюбу.

— Згодны ты ў жонкі ўзяць... — пачаў святар, і Лаўрусь раптам перапыніў яго: “Згодны, калі яна перад Богам скажа, што нявінная...” — і Аміля прашаптала ціха: “Перад Богам кажу, што нявінная...” — так яна Лаўруся кахала, што яму жыццё, а бацьку смерць выбрала, так кахала, што гонар свой яму пад ногі кінула, а ён пераступіў цяраз гонар яе і ў храме, пры алтары крыкнуў: “Дык заставайся вечнай нявестай хрыстовай, калі нявінная!..” — і ўдарыў кінжалам у грудзі!..

“Ну, гэта ўжо занадта — пры алтары зарэзаць...” — падумаў я, не перапыняючы Лі-Лі, і яна нібыта мяне пачула, паправілася:

— Гэта крыкам сваім: “Дык заставайся нявестай хрыстовай, калі нявінная!” — Лаўрусь, як кінжалам, ёй у грудзі ўдарыў, павярнуўся і рушыў з храма. Сэрца Амілі, горам і болем перапоўненае, не вытрывала — і Аміля ўпала на рукі святара. “Не грэх, а лёс...” — пачулася ёй з-пад гатычных скляпенняў...

Лі-Лі ўвайшла у ролю, апошнія словы прагучалі ледзь чутна, замагільна, я спалохаўся, ці сама яна не памірае... Зусім нечаканай была ў тую ноч Лі-Лі, зусім нязвыклай... Ды й наогул, хоць і тэатральна, але страшнавата было — могілкі ўсё ж... Лі-Лі запаліла свечкі на крылах і шыі лябёдкі, уціснулася да мяне на лаўку. “Глядзі туды, дзе я стаяла... Як поўня вынырне — так і ўбачыш”.

Поўня вынырнула, і я сапраўды — ці якраз не сапраўды — убачыў... Не ведаю, як яно і з чаго ўзнікла — з чараў, з галюцынацый, з праламленняў святла?.. — але там, дзе толькі што стаяла Лі-Лі, з пустаты, з цемры, з разрывістага ў лятучых хмарах месячнага бляску і трапяткога агню свечак зляпілася Аміля. Я пазнаў яе, нібы бачыў раней... Падобная на Лі-Лі, яна ўзнікла на тле поўні, роўна-роўненька на лініі, што напалам дзяліла трохкутнік магільнай пліты і трухкутнік агароджы, на адной лініі з крыжам над валуном і свечкай на шыі лябёдкі. На Амілі бялела шлюбная сукенка ў карунках, твар яе быў спакойны, вочы заплюшчаныя — яна плавала трошкі з боку ў бок і ззаду ўперад, і толькі тое і выдавала яе: гэта ўсё ж была ці душа Амілі, ці здань, але не чалавек.

— Можаш спытацца ў яе што-небудзь, — шапнула Лі-Лі. — Толькі ціха.

Пра цішыню яна магла не казаць, тут хацеў бы крыкнуць — не крыкнеш...

— Што спытацца?..

— Што хочаш... Пра сябе, пра некага...

Пра сябе, убачыўшы Амілю, я ўсё забыўся, таму спытаў:

— Лі-Лі кахае мяне, Аміля?..

Аміля ўсміхнулася і плаўна, павольна кіўнула галавой: “Кахае...”

— Я табе сама сказаць магла, — прашаптала Лі-Лі. — Ведаеш, чаго яна хоча?..

— Чаго?..

— Каб мы палюбіліся... Тут, пры ёй... І з ёй...

— Не выдумляй, Лі-Лі... На могілках...

— Ёй усё адно, дзе... Яна памерла, не зведаўшы, і цяпер хоча, хоча і хоча... — Лі-Лі ўжо расшпільвала мне дзягу, у гэтым яна налаўчылася. — Я сяду на цябе...