Уладзімір Някляеў - Лабух

Я не стараўся зразумець і сказаў:

— Што ж, танна абыйдзецца...

Максім Аркадзьевіч уздыхнуў безнадзейна і напоўніў кілішкі, адзін з якіх думаў, што ён не такі, як другі.

— Паслухайце... — Магнітафон шчоўкнуў і замоўк, Максім Аркадзьевіч перавярнуў касету. — Вы чуеце, адчуваеце, якая радасць і воля?.. — Яму ўсё ж карцела нешта давесці мне. — Аднойчы старажытны кітайскі філосаф, гуляючы на беразе ракі, заўважыў, што радасць рыбы — прывольна гуляцца ў вадзе, а яму запярэчылі, што ён не рыба, каб ведаць, у чым радасць рыбы... Што б вы адказалі на ягоным месцы?.. — І, не чакаючы адказу, Максім Аркадзьеіч спытаў па звычцы сваёй без ніякага пераходу. -- Паслухайце, Раман, калі б вы зусім адзін засталіся, што б вы рабілі на маім месцы?..

На гэта я мог адказаць.

— Шукаў бы тых, з кім быў не адзін.

— А хіба тады, калі вы былі з імі, вы былі не адзін?..

Раптам ён не спадабаўся мне, зусім не спадабаўся.

— Вы ананізмам калі-небудзь займаліся, Максім Аркадзьевіч?

— Не! — адказаў ён паспешліва, хоць, канечне ж, займаўся. — Чаму вы спыталіся?

— Бо вы падобны на член, які сам сябе дрочыць.

— Як гэта?.. — па-філасофску не зразумеў Максім Аркадзьевіч.

— Гэта ў кітайскі старажытны спосаб, — сказаў я, зачыняючы за сабой уваходныя дзверы, за якімі ў дуэце з Полем калыхаўся, падаў і ўзлятаў голас Лі-Лі, якую шукаць сярод жывых — я не ведаў, дзе?..

І падаўся шукаць да мёртвых.

Вяртаючыся дахаты, я заехаў на Кальварыйскія могілкі. Не таму, што фікусалюб з асіметрычным пісталет тут пасля страляніны знайшлі — мы з Лі-Лі сюды часта заходзілі... Таксіст, які і без таго пачынаў пазіраць на мяне падазрона, стаяць і чакаць ноччу каля могілкаў не захацеў; я пераплаціў яму і сказаў, каб ён быў праз паўгадзіны.

На браме цэнтральнага ўваходу вісеў, як звычайна, замок, і я звыкла пералез цераз сцяну каля капліцы. Я пералазіў цераз яе ўночы разоў дваццаць, за ёй былі любімыя могілкі Лі-Лі — адзіныя, як яна казала, жывыя могілкі ў Мінску.

— Гэта ненармальна, Лі-Лі, могілкі любіць, — сказаў я, калі яна зацягнула мяне сюды ўпершыню.

— Чаму? — спытала яна. — Калі я іх люблю?..

Мы хадзілі па дарожках між магіламі, Лі-Лі бліскала ліхтарыкам, выхоплівала з цемры надмагіллі — крыж, помнік, надпіс, фотаздымак... Над магіламі шарахаліся цені, шасталі ў кустах, хаваліся за помнікамі здані, прывіды, душы памерлых — Лі-Лі распавядала фантасмагарычныя гісторыі пра тое, як яны жылі і паміралі... Не скажу, што было весела, асабліва ў першыя разы. А потым я, сам не заўважыўшы, як, прывык да нашых кальварыйскіх фантасмагорый, да ценяў і прывідаў, мяне нават цягнула да іх — аднойчы я сам прапанаваў Лі-Лі паехаць на Кальварыю.

— А-а!.. — ускочыла на мяне малпаю, закруціўшы ногі на спіне, Лі-Лі. — Не-нар-маль-ны!..

Мы сабраліся, Лі-Лі ўзяла з сабой ліхтарык і яшчэ свечкі, сказаўшы, што, паколькі я ўжо нармальна ненармальны, значыць, гатовы да таго, каб нешта ўбачыць...

Магіла, да якой яна прывяла мяне, была абнесена ланцугом, але не на чатырох, як звычайна, а на трох каменных слупках, каля аднаго з якіх, унутры і ў вяршыні трохкутніка, мясцілася між бакавымі ланцугамі вузкая і кароткая — дваім ледзь сесці — чугунная лаўка. На магіле ляжала чорная гранітная пліта, таксама трохкутнік, з вяршыні якога намагалася ўзляцець мармуровая птушка, мусібыць, лябёдка. За раскінутымі крыламі лябёдкі, у выемцы ў пліце, стаяў авальны, у форме яйка, светлы камень, адшліфаваны белы валун з белым, высечаным з таго ж валуна, крыжам над ім. Крыж быў не зусім правільнай формы, выглядаў крылатым — трохі выгнуты, як пад ветрам, са скошанымі канцамі папярэчыны. За валуном, падпіраючы яго, віднеўся яшчэ адзін камень, пляскаты, аточаны чугунным вянком — нібыта пастамент, на якім помнік паставіць хацелі, ды ў апошнюю хвіліну перадумалі... Праз гэтую пустату над пастаментам надмагілле выглядала не зусім завершаным.

— Стаяў там помнік, — сказала Лі-Лі, пасвяціўшы ліхтарыкам на пляскаты, у чугунным вянку, камень. — Яго сцягнулі, прыгожы быў... Цяпер яна сама там стаіць.

— Хто — яна сама?..

— Аміля.

Лі-Лі пасвяціла на белы валун, на якім тонкімі, лятучымі літарамі з віньеткамі было выгравіравана адно імя:

А м і л я

Я спытаў першае, што ў галаву прыйшло:

— А даты?..

— На пастаменце. Яна нарадзілася ў адзін дзень са мной... Толькі раней за мяне, у пазамінулым стагоддзі. Я магла быць ёй, ды ўсё пераблыталася. З блытаніны мы з’яўляемся ў свеце, а не з Боскай волі...

Кажучы гэта, Лі-Лі ставіла свечкі — дзве на кончыкі крылаў і адну на шыю белай лябёдкі...