Арлоў Уладзімір - Сланы Ганібала

Няхай жыве здаровае ангельскае пурытанства!

Вэспасіян і Восіп Цадкін

Сустрэча з Вэспасiянам прызначаная ў адпаведнай залi Брытанскага музэю. Поруч з iмпэратарам, чыё iмя зрабiла неўмiручым генiяльная iдэя абкласьцi падаткам грамадзкiя прыбiральнi, важаць носам табаку ягоныя калегi Каракала й Сэптымi Сэвэр. У Вэспасiяна важыць табаку няма чым — мармуровы орган нюху застаўся недзе на берагах Тыбру, хоць гэтага, прызнаем, больш заслугоўваў той самы орган ягонага сына, якi, пачуўшы, адкуль бацька бярэ грошы, няўдзячна круцiў носам перад антычнаю публiкай, у чые шэрагi ўплiшчылася пара пiсакаў, што лiхаманкава занатавалi сямейную сцэну дзеля нашчадкаў.

Этрускiя аздабленьнi й фрэскi прыводзяць на памяць рыфмы першакурсьнiка Вiнцэся Мудрова: дакоры — нарыхтканторы, этрускi — беларускi.

Калiсьцi ля гэтых фрывольных сонечна-блакiтных фрэсак прыстойваў, успамiнаючы яшчэ не закаламучаную вялiкай хiмiяй агульную раку нашых дзяцiнстваў, п’яны ад голаду Восiп Цадкiн. Наступны ягоны прыпынак будзе пры вушатых стодах з выспы Вялiкадня, каля якiх Цадкiн, адолеўшы прыступ галавакручэньня, наважыцца купiць заместа тварожнага пудынгу яшчэ адзiн разец, што потым будзе разам з усiмi астатнiмi прывезенымi зь Лёндану разцамi зламаны аб прыцягнуты ледавiком пад Вiцебск гранiтны валун, які пазначыць пачатак Восіпавага шляху да ўсясьветнае славы.

А калi напрыканцы Клiё завабiць вас да палiцы з iнкунабуламi, у вас зьявiцца шанец пакiнуць Брытанскi музэй з стрэмкаю ў сэрцы, бо вы прыгадаеце, што яшчэ да пачатку XV стагодзьдзя друкарнi, якiя тады ўжо існавалi ў 250 эўрапейскiх гарадах, ня надта напружваючыся, выдалi болей за 40 тысяч кнiгаў накладам 12 мiльёнаў асобнiкаў. У сьвятле гэткiх лiчбаў прыярытэт Скарыны перад Фёдаравым, шчыра кажучы, будзе слабой суцехаю. Нацыянальнае самалюбства здолее трохi акрыяць адно тады, калі вы даведаецеся, што першым друкаром у лёнданскiм city быў іншаземец John Lettou, або папросту Ян Лiцьвiн ваш суайчыньнік, які распачаў тут сваю справу ажно ў 1480 годзе, — гэта пацьвердзiць першы-лепшы ангельскi гiсторык.

Сухое вуха

Пра Яна Лiцьвiна распавядзе вам нехта падобны да Карлсана, які жыве на даху, аднак пераступiў ужо мяжу, за якою левiтацыя робiцца нязбыўнаю марай. Але як толькi гэты чалавек ухопiць за аброць свайго конiка, што завецца беларускай мiнуўшчынай, адразу зробiцца вiдавочным, што лёнданскi Карлсан усё ж здатны падымацца вышэй за комiны.

Ён падобны таксама да духу бiблiятэкi, якому паводле аналёгii з дамавiком, лесавiком i вадзянiком пасавала б вiдавое найменьне бiблiятэчнiка, ці — на ангельскi капыл — лайбрарнiка. (Калi аднойчы ў прыцемку ён выглянуў з-за стэлажоў, я з перапуду ледзь не зламаў ксэраксу, на якiм пераздымаў сярэднявечныя гравюры.)

Гiсторыя кожнага адметнага жыцьця зазвычай i пачынаецца зь нечага адметнага.

Гэтая пачалася з сухога вуха.

Вуха, або — як кажа ягоны спадкаемец спадар Гай Пiкарда — «вуша», належала французу, якога звалi Франсуа Абрагам Разье. Франсуа ўхапiў матчыну цыцку ў 1793 годзе, а таму ягоная служба ў маршала Даву выглядае цалкам натуральнаю. Няцяжка ўявiць i раскладзенае ўвосень 1812-га недзе на беларускiх абшарах Смаленшчыны вогнiшча, пры якiм кавалерыйскi лейтэнант Разье ладзiцца нанач, неабачлiва адсунуўшыся «трошачкi далёка ад агонь».

У чытальнай залi выяўна, да прыкметнага цёплага казытаньня ў носе, цягне дымком пачатку XIX стагодзьдзя, i задаволены трансцэндэнтным эфэктам сп. Гай доўжыць халерычны аповед пра свайго прадзеда.

«Уначы прапала тэмпэратура, — унiклiва кажа ён i, вычакаўшы неабходную пярэрву, цешачыся з такой вiдавочнай прычынна-вынiковае сувязi падзеяў, урачыста дадае: — А ўраньнi прапала вуша!»

Праўдзiвей, «вуша» не прапала, а проста адвалiлася. А паколькi Франсуа быў чалавек ашчадны, адмарожаную частку цела ён не зашпурнуў у хмызьняк, а любоўна высушыў i забраў з сабою ў Парыж. Гэты абярог ахаваў яго ад варожых куляў i багнэтаў у бiтве пад Ватэрлёо, а потым паплыў на францускiм фрэгаце ў Гвадэлюпу, дапамагаючы ня страцiць жывое вуха, а разам зь iм i галаву ў сутычках з флiбуст’ерамi.

Па часе табакерка з вухам, што ператварылася ў фамiльную рэлiквiю, трапiла на вочы спадару Гаю, гадаванцу юрыдычных факультэтаў Сарбонны й Оксфарду. Ён знайшоў на мапе Смаленск i Менск, па вулiцах якiх гарцаваў зухаваты кавалерыйскi лейтэнант, пасьля завiтаў у лёнданскую беларускую царкву, захапiўся беларускай гiсторыяй ды вунiяцкiмi сьпевамi i ўрэшце, памяняўшы адвакацкую практыку на навуковыя студыi, пусьцiў каранi ў «Фiнчлейскай Беларусi».