Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

За кручай — дзяржаўная мяжа. Чыгунка і павінна стаць у хуткім часе той самай «дарогай жыцця» паміж дзвюма краінамі. А гэта — інвестыцыі, гэта — новыя працоўныя месцы. Гэта — поспех…

Над лесам сонца абыякавае і халоднае. І дарэмна «чыгунка» цягне да неба свае абрубкі-рэйкі, чакаючы дапамогі. На даляглядзе халодны чырвоны агеньчык семафора, і калі загарыцца зялёны, ніхто не ведае.

Котаў хуткім крокам вяртаецца да машыны. Дзверы ў царкве прыадчыненыя. І карціць паглядзець, што там, за тымі жалезнымі дзвярыма. І нікому не спыніць Котава, бо жаданне мацнейшае за ўсё астатняе.

У царкве паўзмрок. Над дзіравым дахам крычыць як ашалелае вараннё. Гулка, нібыта ў парожняй бочцы, адклікаюцца цяжкія крокі.

Ад сцяны аддзяляецца цень. Котаў нерухомее ў нямым здзіўленні і робіць крок назад.

— Стаяць, гад! Куды?.. — голас хрыпаты, нібыта з магілы. Котаў узіраецца ў цемру. У незнаёмца ў руках нож і, мусіць, ягоны лёс. І здаецца, ніколі не скончыцца гэтае зацягнутае да бясконцасці імгненне…

— Гэць! Гэць, ваўчынае мяса…

Дарога!.. Ты належыш усім і нікому. Мы мітусімся, блукаем па тваіх расхлістаных, засаленых машынным маслам лацканах, бо рух — гэта наша жыццё.

Дарога!.. Колькі бачыла ты на сваім вяку адзінокіх, абяздоленых вандроўнікаў? Я адзін з тых найшчаслівейшых мінакоў, якія прасуюць твой няроўны, ухабісты покрыў. Я адзін з тых найшчаслівейшых мінакоў, якія атрымліваюць ад гэтай ухабістасці і пакручастасці асалоду.

Дарога!.. Я буду бязмежна шчаслівы, калі мяне пахаваюць некалі ля тваёй запыленай, зарослай быльнягом і асотам абочыны…

Цягнік манатонна пагруквае коламі. Цягнік набліжае мяне да маёй маленькай радзімы. Недзе за тым вось ружовым даляглядам мяне чакаюць не дачакаюцца цётка Зіна і бацька, якога я пахаваў для сябе шмат гадоў таму, яшчэ ў далёкіх васьмідзесятых.

Бяжыць час… Нясецца… І хіба для яго тэрмін — пятнаццаць гадоў? Гэта для нас, часовых, — працяглы адрэзак. Гэта для нас, смяротных, — сівізна і лядашчасць. А для гісторыі — імгненне. Ці пазнаем мы адзін аднаго пасля столькіх гадоў расстання? Якія словы скажам адзін аднаму пры сустрэчы?..

...Аперацыя па знішчэнні чыгуначнага моста адкладвалася. Прычыны пераносу залежалі не столькі ад пытання, узрываць ці не (большасць членаў камісіі схілялася да прапановы — узрываць), колькі ад пытання: як узрываць? Жалезабетонныя канструкцыі маглі вытрымаць выбух вялікай магутнасці, здзейсніць які было б небяспечна, бо побач з чыгуначнай станцыяй размяшчалася ракетная база. Падрыўнікі не гарантавалі, што выбух не нанясе шкоды. Рызыка была вялікая — пяцьдзесят на пяцьдзесят. І браць адказнасць на сябе члены камісіі не хацелі. Тады і было прынята імі рашэнне запрасіць у якасці кансультанта галоўнага праектанта і кіраўніка мантажу канструкцый. Дакладней гаворачы, той, хто будаваў, павінен быў і знішчыць пабудаванае.

На вялікі подзіў, аперацыя прайшла даволі-такі паспяхова, але бацька дахаты не вярнуўся. Розныя хадзілі потым плёткі пра тыя падзеі, але сапраўднасць так і засталася тайнай дагэтуль.

І вось праз пятнаццаць гадоў мне паведамлялі (і не хто-небудзь, а родная цётка), што бацька знайшоўся. Як ставіцца мне да такой навіны, я не ведаў.

І ўсё ж я паверыў і, нават не адпрасіўшыся з працы, тэрмінова паехаў на сустрэчу з Немагчымасцю. Паехаў насуперак нявер’ю і болю, бо ў свеце не існуе выпадковасцяў. Мы выпакутавалі гэтую сустрэчу з ім. Мы прайшлі праз усе наканаваныя нам жыццёвыя іспыты, мы перацярпелі і смутак, і боль. Мы навучыліся несці ў сабе самы бясцэнны духоўны скарб — пакору. Гэта дзякуючы ёй збываецца ўсё нязбыўнае. Гэта дзякуючы ёй мы знаходзім у сябе моц смела глянуць у вочы сваім ворагам і катам. Бо моц нашая — у нашай слабасці. Бо толькі ў няшчасці загартоўваецца наш дух, бо толькі нашая слабасць здольная адчыніць дзверы людзям, якія чакаюць ад нас спагады, літасці і дапамогі. І ў параўнанні з гэтым усе мае нядаўнія клопаты і амбіцыі — такая дробязь…

Свет задыхаецца ад несправядлівасці. Свет знясілены ад гора і пакут. І ніхто з нас не застрахаваны ні ад бяды, ні ад няшчасця. Я ўдзячны Богу за ўменне адгукацца на чужы боль не з-за сваёй далікатнасці, а з-за таго, што чужы боль — гэта і мой боль. Гэтае ўменне не зляпіла з мяне эгаіста, яно дапамагло мне згрупаваць вакол сябе людзей, блізкіх па духу, людзей, якія дапамаглі мне падняцца з каленяў пасля недарэчнага падзення з вяршыні Піраміды Дасканаласці. Гэтае ўменне — і ёсць мая Вяршыня, мой стымул жыцця. Верагодна, калі б я не апёкся тады, я б так ніколі і не зразумеў усяго вышэй сказанага. Не зразумеў бы я таго, што Трактарысты і Азіяты — такія ж звычайныя людзі, як і я. Што ў іх, як і ў мяне, былі бацькі, якія іх любілі, для якіх яны назаўсёды застануцца самымі лепшымі ў свеце дзецьмі. Што і ў іх ёсць таксама дзеці, для каторых яны застаюцца самымі лепшымі ў свеце бацькамі. У іх ёсць сябры… Але ў іх не стае таго галоўнага, што адрознівае нас, — умення прымаць чужы боль, як свой. Ім ніколі не зразумець, што боль у двух сэрцах — гэта толькі палова болю.