Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

Дахаты вяртаюся позна. У суседняй кватэры балююць. Па ўсім відаць, што да суседа зноў «прыехаў брат з Сібіры». Ён заўжды да яго прыязджае, калі той атрымлівае зарплату. «Брат з Сібіры» — гэта няхітрая выдумка для Зосі Абрамаўны, пенсіянеркі з трэцяга паверха. Але, нягледзячы на гэты падман, яна ўсё роўна выклікае ўчастковага, гэта калі «брат з Сібіры», заседжваецца дапазна, калі жыццё ў доме робіцца жудасным і невыносным.

Устрывожана нечым Зося Абрамаўна і на гэты раз. Яна сустракае мяне на лесвічнай пляцоўцы, ля сваёй кватэры.

— Людцы добрыя! Колькі можна цярпець гэтых наркотаў?.. — скардзіцца яна, шукаючы майго паразумення. — І куды мне падзецца? Ніякага спакою не стала ад гэтых праклятых «квашыстаў». Здам у міліцыю, бачыць Бог, здам.

Вялікага жадання размаўляць з Зосяй Абрамаўнай у мяне няма. Пазбаўляюся ад яе некалькімі мудрагелістымі выказваннямі. Потым падымаюся на пяты паверх. За клямкай паштоўка. Чытаю зваротны адрас. Ліст з вёскі ад цёткі Зіны. Не здымаючы красовак, плятуся ў пакой. Прадчуванне незразумелай трывогі, прадчуванне нечага непрадбачанага і неверагоднага не дазваляе расслабіцца. Дрыготкімі пальцамі разрываю пакет і пажадліва ўпіваюся ў акуратна выведзеныя на белым лісце літары.

«Сынок! Прыязджай тэрмінова! Знайшоўся твой бацька. У лісце пра ўсё не раскажаш. Пагаворым пры сустрэчы. Да пабачэння. Цётка Зіна…»

Нейкія непраўдападобныя, не зусім начныя колеры ў гэтай летняй ночы. Нейкае цягучае і мутнае, нібыта кісель, паветра. Затуманенае і задымленае наваколле… І не спіцца Котаву, даймае яго бяссонне. Не можа дачакацца раніцы — не даюць заснуць, цягнуць з хаты праклятыя думкі. І баляць намуленыя мяккай пярынай бакі. І недастаткова выпітага з вечара — не бярэ гарэлка. Варочаецца Котаў — узіраецца ў чорнае акно. Душна ў раскошным пакоі, не дапамагае расчыненая фортка. І цішыня магільная. І масніцы рыпяць пад падэшвамі здрадніцкі. І завесы на дзвярах нязмазаныя — не прайсці незаўважна. Толькі напляваць яму на ўсё гэта — ведае, што робіць. Не тая пасада ў яго, каб звяртаць на дробязі ўвагу.

Службовая «Волга» заводзіцца з паўабарота. І не важна, што праз расхінутыя фіранкі здзіўлена пазірае кіроўца. І не важна, што, разбуджаны яго цяжкімі крокамі, працяжна кашляе калгасны старшыня. Не да іх зараз яму. Дарогу да вузлавой станцыі ён і без праваднікоў знойдзе. А ад станцыі і да моста рукой падаць. Старшыня падрабязна ўсё растлумачыў, адразу відаць — свой мужык. Зойме Котаў мэрава крэсла, забярэ яго да сябе. Праца ўсім знойдзецца. Яшчэ як згадзяцца адданыя людзі. Ён даўно падбірае сабе каманду. Толькі дзень гэты — дзень заўтрашні. А пакуль ранавата яшчэ гаварыць пра тое.

Пачынае світаць. Неба ружовае — ні аблачынкі. Радуецца Котаў — пагодлівы выдасца сёння дзень. Не любіць ён непагадзі. Не паважае шэрасці: ні ў прыродзе, ні ў людзях. Узяць бы таго ж Трактарыста — зануда, двух слоў не звяжа, а даводзіцца цярпець. Куды дзенешся…

«Радыяцыйная зона. Праезд і праход забаронены!»

Котаў спыняе машыну і адчыняе дзверцы. Шлагбаум і забаронны знак на мяжы з зонай — твор адных рук. Кара са слупоў неакуратна знятая, жэрдка крывая, непафарбаваная, на шыльдзе каракулі нейкія, а не надпіс. Адным словам, цяп-ляп, для адчэпкі.

Чыгуначная станцыя адсюль у кіламетры язды. Котаў адвязвае прыкручаную да слупа дротам жэрдку і сядае ў машыну.

Мястэчка нібыта вымерла. Мястэчка падобнае здалёк да пудзіла міфічнай істоты — бязлюднае і небяспечнае. Котаў адчувае гэта, і яму робіцца страшна. Што чакае яго ў тых непралазных завулках-джунглях?

Машыну ён пакідае ля паўразбуранай царквы. Далей ідзе пешкі. Вось і мост той, дакладней, падобнасць моста. І пляваць, што ад яго да царквы свежапратаптаная сцежка. І не важна, хто пратаптаў яе праз ажыннік. Мост — вось што яго цікавіць зараз. І няма крыўды на Трактарыста. І няма шкадавання аб тым, што яго адправілі ў гэтую камандзіроўку. Прадчуванне прыналежнасці да нечага Важнага і Патрэбнага адмаўляе ўсё астатняе. Думкі сканцэнтраваныя на мностве «Я»: я першы, я пабудую, я аднаўлю, я… я… я… І, нібыта і ў тым дзіцячым аповедзе пра Мальчыша Кібальчыша, радасныя галасы з натоўпу даюць яму ўсе падставы ганарыцца сабою: «Плывуць параходы — прывітанне Котаву!.. Ляцяць самалёты — прывітанне Котаву!..»

Ад моста рэшткі: чатыры жалезабетонныя апоры на дне глыбокага абрыву і абрэзаныя, павіслыя ў паветры абрубкі-рэйкі. Апоры нібыта нажы ў камяністым целе кручы. Унізе, белы ад пены, ручай. З прадоння — гоман вады, якая бруіцца між камянямі. Пэўна, гэта і ёсць тая рэчка, пра якую яму распавядаў калгасны старшыня. «Сто метраў, як мінімум, — вымярае позіркам Котаў шырыню. — Плюс насыпы з аднаго і другога боку, яшчэ па дваццаць метраў. Усяго — сто сорак…»