Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— Жыццё, брат, танная рэч! — сказаў Юджын, калі Лявонка ўвайшоў у яго пакойчык. — Шкада, што ў Дэтройце няма Бруклінскага моста…

Прускавец ведаў: Бруклінскі мост — у Нью-Йорку, нядаўна пабудаваны. Яго паспелі прызвычаіць да сваіх патрэб самагубцы, якія, развітваючыся з жыццём, час ад часу кідаліся з яго ўніз.

— Аднойчы я бачыў,— працягваў Юджын, — на самым версе, — ён паказаў пальцам уверх, якраз туды, дзе была прымацавана водаправодная труба, — маленькую фігурку. Чалавек! — Юджын усміхнуўся. — Праз нейкае імгненне фігурка плаўна, — ён ізноў правёў рукой, — паляцела ўніз. Можа, ён што крычаў, але я нічога не пачуў.

— Знаходзяцца ж людзі,— развёў рукамі прускавец, — якіх настолькі перастала цікавіць жыццё…

— Знаходзяцца…

Лявонка бачыў, што чалавека трэба было як-небудзь падтрымаць. Ён збегаў у магазін і амаль на апошнія грошы купіў хлеба і паўфунта каўбасы. Гэта падбадзёрыла сябра, ён нават павесялеў.

Назаўтра прускавец пайшоў на прыватную біржу, але таксама безвынікова. Вярнуўшыся дадому, адчыніў дзверы ў Юджынаў пакой і ўбачыў, што ірландзец нерухома вісіць на вяроўцы, прычэпленай да водаправоднай трубы. Побач з перавернутай табурэткай валяліся стаптаныя чаравікі. Ён упершыню бачыў самагубцу. «Няўжо такое можа здарыцца з кожным? Хто яны — тыя, хто на гэта рашыўся, — безнадзейныя аўтсайдэры або гумарысты, якім абрыдла цягнуць жыццёвую лямку, ці, наадварот, не хапае дзівакам пачуцця гумару, бо калі б хапала, дык яны таго б не зрабілі…» Смерць ірландца ціснула і прыгнятала жорсткасцю і безвыходнасцю чалавечай долі. Успомніўся Букер. Букер Вашынгтан. Не, там быў няшчасны выпадак. Тут іншае. Хоць, калі падумаць, адно падобна на другое.

Гаспадыня выклікала паліцыю.

— Бывае так, што чалавеку захочацца павесіцца, сам у пяцельку лезе, — сказала яна пасля пахавання.

Лявонка ўспомніў, што яго сусед і сапраўды заглядаўся на столь, на тую злашчасную водаправодную трубу. «Некалі, можа, на гэтым месцы чыясьці калыска вісела… У жыцці ўсё побач…»

Праз колькі дзён, вярнуўшыся з біржы працы, ён убачыў, што яго драўляны чамаданчык выстаўлены ў калідор. «Не інакш прыбіраюць пакой», — падумаў ён, але ўспомніўшы, што не плаціў ужо некалькі тыдняў, зразумеў усё. Джаана праводзіла яго моўчкі, апусціўшы вочы і нават не згадаўшы пра доўг. Кватарант паабяцаў расплаціцца першымі грашыма — як толькі заробіць.

Некалькі начэй спаў у парку, потым нехта параіў яму адну начлежку — начны прытулак. Называлася яна чамусьці — па іроніі лёсу, ці што? — «Каралеўская» і каштавала дзесяць цэнтаў у суткі. Пастаяльцы спалі проста на падлозе. Некаторыя, добра стомленыя, храплі так, што здавалася, разваляцца сцены. У пакоі стаяў застарэлы пах карболкі і нейкіх лекаў. Гаспадыня ці хто з пастаяльцаў часта, відаць, звярталіся да валяр'янавых кропель. Місіс Айрыс — так звалі гаспадыню — на сваёй палавіне трымала шмат катоў. Гэта была худая метыска няпэўнага ўзросту, прыгорбленая, з выцвілымі вачыма. У роце ў яе пастаянна тырчала папяроса. Лявонка запэўніў, што ён не валацуга які-небудзь, а сапраўды шукае работу.

— Зразумела, — пыхнула яна папяросным дымам, — няма работы, няма грошай, а калі няма грошай — нічога няма!

— А якую ж работу вы шукаеце? — умяшаўся ў размову адзін з пастаяльцаў — прысадзісты мужчына з рудымі адтапыранымі вусамі.

— Сам не ведаю, — шчыра прызнаўся новы пастаялец.

— Час зараз цяжкі,— чалавек правёў рукою па вусах, як бы жадаючы іх крыху прыгладзіць.

Лявонка даведаўся, што ён слесар, але ўжо даўно не мае работы.

— А самі адкуль? — пацікавіўся рудавусы.

— Russian.

— О! Гэта вельмі далёка.

— Чаму? Гэта Еўропа.

— І нашто вам было ехаць сюды? Злятаюцца, як мухі на мёд, — дзівілася пані Айрыс, заціснуўшы папяросу ў куток рота.

— Трэба ж свет пабачыць! Як жа без гэтага? — адказаў прускавец, каб заадно падбадзёрыць і сябе самога.

— Свет пабачыць? — паціснула сухімі плячыма пані Айрыс. — Хіба ён не ўсюды аднолькавы?

Слесар з рудымі вусамі — эмігрант з Даніі. Праўда, імя ў яго амерыканскае — Боб. Прызнаўшы ў Лявонку земляка з Еўропы, пазычыў яму два даляры.

Еў Лявонка раз на дзень у самай таннай, напэўна, сталоўцы: абед каштаваў у ёй усяго дванаццаць цэнтаў. Пасля абеду ён зноў ішоў на біржу: а раптам пашанцуе. Вулічны брук завалены розным смеццем: паперкамі, разбітай упаковачнай тарай, гнілой садавінай і гароднінай. Мітусяцца людзі. Цяжэй за ўсё было гэтае чалавечае раўнадушша, ніхто не бачыць, ніхто не хоча дапамагчы. Пачуваеш сябе яшчэ больш самотна, чым у лесе, сярод дрэў. Але ж, калі падумаць, знаходзяцца і добрыя людзі: гаспадыня гэтай самай начлежкі пані Айрыс, датчанін, што пазычыў грошы, хоць сам такі ж бядняк…