Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— Гэта ты, Цімоша? — Лявонка не паверыў сваім вачам.

— Я, я, а хто ж яшчэ? Гуд монінг! Ледзь адшукаў!

Радыя сустрэчы, землякі кінуліся абдымаць адзін аднаго.

— Даведаўся, што ты ў Дэтройце і вось, як бачыш, адшукаў.

— Як здароўе?

— Байкі [7] — Так сабе (мясц.) .

Цімоша зняў капялюш, скінуў плашч, і зноў стаў падобны на прускаўскага падлетка.

— Можа, паставіш куфель піва?

Па амерыканскай завядзёнцы, калі прыходзіць госць, на стале абавязкова павінна стаяць піва. Прускаўцы гэта ўжо добра ведалі.

— Я, брат, галодны, як воўк у панскім лесе, — паскардзіўся зямляк.

Лявонка кінуўся ў бліжэйшы салун, непадалёк, які трымаў знаёмы яўрэй з-пад Пінска, прынёс некалькі галет, намазаных маргарынам, невялічкі бачок нейкага густога супу, яблыкі, апельсіны, піва. Дастаў прыхаваную бутэльку партвейну. Разліў па шклянках.

— Будзьма! — пажадалі адзін аднаму.

Выпілі, закусілі. Цімоша прыгледзеўся да земляка:

— А вусы табе ідуць.

Лявонка, смеючыся, падкруціў кончыкі.

— Можа, і мне завесці? Дзяўчатам гэта падабаецца. Га?

— Давай!

Ці мотаў лёс склаўся, як высветлілася, даволі сумна. Лявонка помніў, што у Нью-Йорку ён мыў посуд у рэстаране. Надаела — падаўся на Захад.

— Трапіў я, разумееш, пасля таго ў капальню, гэта значыць, у шахту… — пачаў Цімоша, аблупліваючы апельсін. — А ў шахце ведаеш як? То холад, то гарачыня. Там столькі гэтага чорнага пылу — вылазіш пасля змены чорны, як негр, на сябе не падобны. — Цімоша адкусіў ад апельсіна сакавітай мякаці.— Там, братка, сілікозам хварэюць, а хварэць, сам разумееш, не хочацца… Давялося кінуць.

Ён уздыхнуў, даеў апельсін, пальцы нервова забарабанілі аб стол.

— Уладкаваўся прыбіральшчыкам. Ездзіў на фургоне па вуліцах, найбольш па завулках і збіраў скрынкі са смеццем. А ведаеш, колькі яго тут! Ды і падлеткі жыцця не давалі. Бягуць ззаду і крычаць: «Сметнік! Сметнік!» Абрыдла! Прыйшлося мяняць работу. Некаторы час працаваў кур'ерам у адной саліднай фірме. Я ж усё-такі граматны, як-ніяк насіў паперы, накшталт паштальёна. Ідзеш, куды пашлюць. Спачатку гэта было нават цікава, а потым адолеў сум. Спазніўся разы два…

— О-о-о! Тут гэтага не церпяць… — паспачуваў Лявонка. — А як цяпер у цябе?

— Без працы… — уздыхнуў госць.

— Манкі бізнес! — Гаспадар яшчэ наліў партвейну. — Але не падай духам, неяк яно будзе…

— Цяжка тут!

— Затое свабода — рабі, што хочаш! — рагатнуў Лявонка і адразу пасур'ёзнеў.— Не тое, што ў нас, у Расіі. Ніякага табе паслаблення…

— Паслаблення і тут не даюць.

— А як Піліпко?

— Па-ранейшаму, відаць, у Нью-Йорку. Даўно ад яго нічога не атрымліваў.

Лявонка ўспомніў, як Піліпко першы займеў работу ў магазіне адзення.

— Я, калі падаўся на Захад, пакінуў яго ў рэстаране замест сябе — хоць галодны не будзе, думаю, — сказаў Цімоша. — Піліпко колькі часу папрацаваў, але звольніўся. Пайшоў на завод — там, вядома, больш плацяць. Але, як на тое, аб'явілі лакаўт, работы няма. Цяпер, мабыць, ізноў мые посуд. А як твае справы?

У Амерыцы не прынята пытацца ці гаварыць, хто колькі зарабляе, і Лявонка на гэты конт толькі і сказаў:

— У нас ва ўсіх справы прыкладна аднолькавыя…

— Як тут у вас у Дэтройце — можна што падшукаць?

— Трэба паспрабаваць. Заўтра я цябе на завод павяду — на той, дзе я раблю. Раптам пашанцуе…

— Трахім напісаў, што бацька наш памёр. Гэтай зімой…

Лявонка ўспомніў Дармідонта.

— Здаецца ж моцны быў…

Яшчэ налілі віна, выпілі не стукаючыся, памянулі нябожчыка.

— Я, брат, ужо і ў турме паспеў пасядзець — месяц далі за валацужніцтва, — нібы пахваліўся Цімоша. — Можа, ты мне пару даляраў пазычыш?

— Чаму ж не — пару даляраў дам! Я нядаўна трохі дадому паслаў.

— Зараблю — адразу вярну.

Начаваць ён застаўся ў земляка. Назаўтра разам пайшлі на завод.

Цімошу пашанцавала: уладкаваўся ў «Форд мотар-компані» на канвеер, дзе збіралі аўтамабілі. Плаціць абяцалі пятнаццаць даляраў у месяц. У адміністрацыі — хваліўся ён сябру — нават сказалі, што калі будзе добра працаваць, дык атрымае падвышэнне ў аплаце. А што яшчэ трэба эмігранту?!

Лявонка павіншаваў сябра, цяпер яны працавалі як бы разам.

Першы прыдумаў паточную вытворчасць аўтамабіляў на канвееры Форд. Паточная зборачная лінія на яго заводзе працавала і ў дзень, і ў ноч, бесперапынна. Цімоша ўстроіўся прыладжваць надколавыя крылы. Патрабаваліся спрытнасць і хуткасць. Хутчэй, хутчэй, хутчэй. Марудзіш? Не марудзь! Бо тады каленам пад зад і ідзі, шукай іншую работу. Усю змену — каля канвеера. Варта на імгненне якое адвярнуцца, як адразу ж пойдзе брак. Рабочыя стаялі блізка адзін ад аднаго, іх рухі даведзены да аўтаматызму. Цімоша стараўся не адставаць.