Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— А хочаш, я табе пагадаю? Уэл?

Правай рукой, не выпускаючы з левай папяросы, яна ўзяла яго за гузік і асцярожна прыцягнула да сябе. Дым яна выдыхала кольцамі, якія доўга трымаліся ў паветры. Лявонка склаў газету.

— Табе ўжо гадоў дваццаць ёсць?

— Першага ліпеня споўніцца роўна дваццаць.

— Ты быў бы вельмі шчаслівы, калі б быў жанаты.

— Няўжо? А чаму?

Джаана засмяялася, павярнулася і пакінула пакой. Ён падумаў, што сёння яна прыйдзе да яго. Яна і сапраўды прыйшла.

Стомлены, ён спаў і не бачыў, як яна падышла да ложка, і адчуў яе толькі тады, калі Джаана ўжо апынулася пад коўдрай і шчыльна прыціснулася да яго ўсім сваім прагавітым целам. Пачуў пяшчотны, насычаны страсцю голас:

— А хочаш пра ўсё даведацца са мной?

Ён і не заўважыў, як апынуўся ў нецярплівых узбуджаных абдымках жанчыны. Памкнуўся ўхіліцца ад яе пяшчот, але гэта было не проста. Не проста таму, што яму самому даўно хацелася жаночай блізкасці. Недзе ў глыбіні свядомасці заварушылася пачуццё віны перад Ганнай прускаўскай. «А можа, і яна там?..» Між тым Джаана станавілася ўсё больш нецярплівай…

У тую ноч ён зразумеў, што ў каханні яна мае немалы вопыт.

Што тычыла Джааны, то яна даўно ведала, што сапраўдных мужчын на свеце не так і шмат, што іх трэба цаніць. Назаўтра, калі ён вярнуўся з работы, гаспадыня прапанавала вячэру, але пастаялец адмовіўся. Есці не хацелася — пасля той ночы ды яшчэ прыйшоўшы з ліцейкі, адчуваў сябе змораным.

— А я ўжо пёрайкі пачысціла, — какетліва паведаміла Джаана.

Лявонка маўчаў.

— Што ў цябе з вачыма? — спытала яна.

Вочы, відаць, былі чырвоныя.

— А! Гэта так сабе… — адмахнуўся ён.

— А ты нейкі,— яна памаўчала, мусіць, падбіраючы патрэбнае слова, — не стандартны…

З другога пакоя, выцягваючы шыю, выглядваў яе сын.

— Табе трэба ўступаць у прафсаюз, каб было каму абараняць вашы правы.

Лявонка ўсміхнуўся:

— Я імігрант, мяне не прымуць. Ды я і не збіраюся тут надта доўга быць.

Гаспадыня зрабіла падкрэслена строгі выгляд і павучальна паківала пальчыкам:

— Ты павінен больш сустракацца з людзьмі, а галоўнае — дагаджаць.

На гэта ён нічога не адказаў.

Прыйшоў ліст з Прускі. Джаана тут жа, увечары, перадала яго кватаранту:

— Вось пошта. Вам ліст.

Лявонка нецярпліва разарваў канверт і разгарнуў складзены ў столку аркуш паперы:

«Дарагі наш Лявонка!

Мы тут, дзякуй Богу, па-ранейшаму жывыя і здаровыя, чаго і табе жадаем у тваім амэрыканскім жыцці. Апішам табе нашы навіны. Ужо больш месяца трымаецца сухое надвор'е. Усе чакаюць дажджу, а яго няма. Зямля высахла на пыл і разносіцца ветрам. Зерне вытыркаецца з коласа аголенае. Ужо жнуць. Дзядуля наш яшчэ, дзякуй Богу, жвавы. Людзі заўсёды раяцца з ім, калі што пачынаць. Вакол толькі і чуем: „Дзядзьку, а як тое?..“, „Дзядзьку, а як гэта?..“ „Дзядзьку, а калі?..“ Самае цяжкае ў нас, як ты ведаеш, жніво. Дзед касіў, мы з сярпамі памагалі яму. Без справы ніхто не сядзеў. Дзядулі нашаму дапамагае Тоня — і косіць, і жне, не адстаючы ад яго. У Камянцы жыта каштуе рубель трыццаць капеек за пуд. Дарагое. Учора мы зноў спілі цябе. Як бы ты вяртаешся дадому не на караблі, а плывеш на чаўпе па Лосьне. У нас ва ўсіх думкі пра адно: як там ты? Спадзяемся на міласэрнага Бога, на яго дапамогу.

Тут у нас здарылася такое, што пакралі ў пана Станіслава снапы…»

Лявонка перавёў дыханне. Далей у лісце паведамлялася, што пан Станіслаў пачаў будаваць крухмальню.

«…Цяперака захацеў мець крухмальню. Бо практычна: сам пан і навакольныя сяляне сеюць шмат бульбы. Пан Станіслаў удаўся не ў бацьку, гаспадарыць пачаў як бы па-новаму. Займацца адным земляробствам стала нявыгадна, уздумаў крухмальню. Ці хто падказаў. Месца выбраў на правым баку Плісы, побач з палацам. І ўжо замільгацелі людзі з тачкамі, возяць зямлю, умацоўваюць берагі. Цяпер людзі, працуючы на будаўніцтве, атрымліваюць плату. Кожнаму хочацца зарабіць капейчыну на аршын-другі крамніны на плацце ці хаця б на кофту. Кіруе ўсім паляк з Варшавы. Бегаюць наглядчыкі, асабліва Аўтух. Працуюць не толькі нашы прускаўцы — людзі прыходзяць здалёк: з Зінькоў, Бранавіч, Бучамля, Ратайчыц. Кожнаму хочацца зарабіць. Памёр Дармідонт Кандрацюк, якога ты павінен добра ведаць. Трахімаў бацька. Уляцеў у калодзеж і захлынуўся. Мусіць, быў п'яны. Ходзяць чуткі, што не сам уляцеў, а нехта туды пхнуў. Хто яго ведае…

Вось і ўсе нашы навіны. Цалуем. Твае родныя.

29 жніўня 1910 года».

Лявонка адклаў ліст убок, ведаючы, што праз нейкі час зноў захочацца яго прачытаць.