Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Анет, вядома, не касіла — не жаночая справа. Яна брала доўгія сцябліны і сцягвала іх на выцерабленае поле, у кучу. Час ад часу адрываліся ад працы, хадзілі піць ваду. І ў верасні тут такая гарачыня, як і летам, хоць ты ў пограб лезь. Але ж на полі яго няма, пограба таго. Букер чамусьці часта некуды адлучаўся, і, адчувалася, што гаспадар злуецца на яго.

Нарэшце селі перакусіць, адкрылі карзіну з сандвічамі. Анет дастала тэрмас, разліла па кубачках каву. «А ён нішто сабе, прыгожы», — падумалася ёй зноў, калі яна паглядзела на «еўрапейца».

— На, пакаштуй! — падала Лявонку чырванабокі яблык.

— Дзякуй.

Ён адкусваў ад яблыка і глядзеў уверх, у блакітную глыбіню высокага неба, у якім табуніліся белыя, бухматыя хмары. Такія, як і дома.

Перакусіўшы, зноў пайшлі брацца за касары. «Еўрапеец» крыху адстаў і не заўважыў, як яна падкралася ззаду і неяк артыстычна штурхнула яго ў кукурузную кучу. Не паспеў Лявонка падняцца, як яна ўпала на яго зверху, але ён тут жа выслізнуў з-пад яе, і цяпер яна стала ўцякаць, а Лявонка гнаўся за ёй па кукурузе. Вёрткая, не проста дагнаць. Аднак дагнаў ці, можа, яна сама прыпынілася, нялоўка ўхапіў ззаду, за плечы. Рукі дакрануліся да грудзей, адчуўшы іх хвалюючы выгіб.

— Ой!

— Што — ой!

Задыханая, яна не магла нічога вымавіць і адварочвала ад яго твар. Цела стала мяккім і падатлівым.

— Хопіць ужо, ну, хопіць…

Іх жарты ўжо заўважылі, хоць і рабілі выгляд, што не бачаць. І яны вярнуліся да працы.

Па абедзе лушчылі кукурузу. Ураджай яе ў гэтым годзе дасягаў сарака цэнтнераў з гектара. Урадзіла прыгажуня. Існаваў спецыяльны млын, каб абдзіраць з кукурузных пачаткаў зерне. Гэтае прыстасаванне Лявонка круціў разам з Букерам. Адрына ратавала ад спёкі, аднак кукурузны млын варочаўся цяжка — твары і спіны церабільшчыкаў змакрэлі ад поту. Першы разагнуўся Букер, прытуліўся да дзвярнога вушака і моцна з шумам пачасаў спіну.

— Для гэтай штукі трэба матор! — сказаў ён, паказаўшы на млын.

Грыцько маўчаў. На гэтыя словы работніка фермер нават не звярнуў увагі — як бы і не пачуў. Нейкі негр будзе вучыць?..

Букер яшчэ раз энергічна пачасаў спіну і дадаў:

— Вось чалавек — Форд! Зрабіў аўтамабіль — едзь куды хочаш, і каня не трэба! Разумны чалавек. Як думае містэр Грэц?

Містэр Грыц незадаволена пракашляўся, кінуў суровы позірк на сваіх работнікаў:

— Той, хто зрабіў,— гэта значыць Форд — разумны чалавек, а той, хто сядзе на тую машыну і будзе катацца на ёй — ці разумны ён?

Усе азадачана замаўчалі.

— Разумным робіць чалавека толькі Біблія. Тэхніка без Бібліі, можа, нават і небяспечная. Асабліва калі трапіць у дурныя рукі.

Пра Біблію гаспадар гаварыў з павагай.

Каб перадыхнуць, яны з Букерам спынілі млын і пачалі лушчыць кукурузу рукамі, што таксама было нялёгка. На канцах пачаткаў, якія церабіў Букер, часам заставалася некалькі драбінак зерня. Грыцько ўзяў з кучы кукурузны пачатак і тыцнуў ім негру ў нос. Той вінавата зашкроб пад падбародкам і прыгнуўся, баючыся, відаць, што гаспадар, чаго добрага, можа спляжыць кукурузінай па галаве.

— Містэр Грэц! Містэр Грэц! — замармытаў ён, як бы просячы прабачэння.

Фермер узлаваўся яшчэ больш.

— Па-першае, я не Грэц, а Грыц, а па-другое, забірай манаткі і ідзі! Каб я цябе болей не бачыў!

— Як так? — тоўстыя губы негра перасмыкнуліся ў крыўдзе і вінаватасці адначасова.

— Вон адсюль!

Букер падняўся і, аціраючы твар рукой, выйшаў. Гаспадар нават і не глянуў. У яго твары было нешта ад драпежнай птушкі.

— Гультай гэты Букер… Лайдак! Рана пачалі грамадзянскую вайну, вельмі рана. Рабы не гатовыя былі да свабоды. Нашто лайдаку свабода? Якая яму ад гэтага карысць?

Лявонка не ў стане быў зразумець, што азначалі фермеравы словы, але ведаў, што той у час грамадзянскай вайны паўночных з паўднёвымі змагаўся на баку паўночных. Гэта значыць, за неграў!

— Адно, што іх цікавіць, — белыя жанчыны, — гаспадар адвярнуўся і плюнуў. Павярнуўшыся да Лявонкі, як бы загадаў: — Ты скажы, каб ён цябе містэрам называў. Містэр Леан. А што?

Астатнюю частку дня фермер хадзіў насуплены. Выйшаў з свайго хлевушка Букер.

— Добры вечар, гаспадар!

Містэр Грыц нічога не адказаў.

У нядзелю, не зважаючы на ранішнюю гарачыню, містэр Грыц сеў на брычку, якую запрог яму Букер, і пакаціў у Маршалтаўн па сваіх патрэбах. Прускавец праз прачыненыя дзверы свайго павільёна бачыў, як з хаты выйшла Анет, і міжвольна загледзеўся на яе стройную, поўную жыцця постаць, сакавітыя, румяныя вусны. «Падфарбавала, пэўна, ці яны такія ў яе і ёсць? Прыгожая амэрыканка…»