Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Зямля абавязана даваць прыбытак. Каб вытрымаць канкурэнцыю, фермер павінен максімальна павялічыць плошчу і ўраджайнасць, а выдаткі звесці да мінімуму.

— Горача, — паскардзіўся Букер, выціраючы далонню лоб.

Ад спёкі губы ў яго сталі яшчэ таўсцей і яшчэ больш вывернуліся. А што ўжо было казаць прускаўцу! Сорак градусаў у цяні — і каб хоць які ветрык! Аднак пад вечар спёка апала, і яны пачалі вазіць снапы. Лявонка стаяў на возе, укладваў снапы, якія яму падавалі Букер і Іван. І тут усім кіраваў, распараджаўся містэр Грыц, добра ведаючы сваю гаспадарскую справу. Стомленыя за дзень работнікі так і паснулі на абярэмку сена каля дзвярэй адрыны, дзе іх і разбудзіў Іван. Сон быў мілей, і Лявонка, адмовіўшыся вячэраць, падаўся ў свой павільён.

Пад раніцу, прачнуўшыся, пачуў, як недзе ў кустах спяваў салавей…

Перад самым заканчэннем жніва паламалася жняярка — адляцела крыло. Сам фермер быў неблагім механікам, але тут спатрэбілася дапамога з Маршалтаўна. Прыехалі двое майстроў з усім начыннем. Рамонт жняяркі абышоўся ў пятнаццаць даляраў Містэр Грыц спрабаваў патаргавацца, але мусіў заплаціць.

У Прусцы ўраджай збіралі да апошняга каласка. Тут жа рэшткі падбіралі каровы, коні, якіх выпускалі на пожню. Пасля жняяркі заставалася даволі высокае ржышча, якое трымала патрэбную глебе вільгаць. «Усюды свая завядзёнка», — не пераставаў дзівіцца прускавец.

У містэра Грыца — немалыя планы.

— Мінулы год мяне аблічылі,— сказаў ён, калі селі вячэраць. — Ну, але нічога. Сёлета не паддамся. З агентам па рэкламе я ўжо дамовіўся.

Лявонка бачыў, як усё ў ім напружылася — худы, маршчыністы твар, шчыльна сціснутыя губы пад абвіслымі вусамі, сухая, жылістая шыя.

— Можа, на гэты раз абысці тую «Экавіту»? — няпэўна азваўся Іван.

— Паглядзім.

Пры ўсёй нечаканасці і рызыкоўнасці сваіх планаў, фермер павінен заставацца цвярозым рацыяналістам.

— Урэшце ж не можа быць, каб на добрае не павярнула, — прамовіў Грыцько як бы самому сабе.

Амаль увесь ураджай пшаніцы ён прадаваў, але не заўсёды дамагаўся таго, чаго хацеў.

— Надаела быць аўтсайдэрам!

— Вы, тато, кожнага разу так кажаце… — пасміхнуўся Іван.

— Не, у гэтым годзе ён мяне хрэн абыдзе!

У містэра Грыца была свая мара, і ён нястомна ішоў да яе здзяйснення.

— Атрымаю грошы і адразу акцыю куплю — у Форда. Гэта надзейна!

Асоба гаспадара раскрывалася перад Лявонкам усё больш. З аднаго боку, шчырая набожнасць, з другога — прагавітае імкненне ў што б там ні было разбагацець. Лявонка сумна пасміхнуўся сваім думкам. Біблію чытае, а за цэнт удушыць можа, брата роднага са свету зжыў бы. А можа, я дарэмна пра яго гэтак думаю?

Плынь яго думак спыніў голас гаспадара:

— Заўтра кукурузу будзем касіць!

Сапраўды, кукуруза тым часам ужо паспела, ды высозная, як гай.

Назаўтра, пасля снедання, яны ўсе разам рушылі ў кукурузнае поле. Пабралі з сабой касары — ссякаць кукурузу. Жняяркі тут яшчэ не прыдумалі. Паперадзе, побач з Лявонкам ішла Анет. За імі — на нейкай адлегласці — гаспадар з сынам. Ззаду плёўся Букер.

…Сёння Анет прачнулася з першымі промнямі сонца і неяк імгненна. Прачнулася і чамусьці ўспомніла пра гэтага новага работніка, пра яго падбітае вока. Гэта ж і Пітэр там быў… Але падбітае вока, здаецца, паправілася, павесялеў «еўрапеец». Пітэр? А што Пітэр?..

У каледжы яна захаплялася творчасцю Эмілі Дзікенсан. Колькі ў ёй душы! Імпульсіўныя радкі Эмілі жывілі і разнявольвалі пачуцці, будзілі думкі, нязгоду з агульнапрынятай жыццёвай нормай. І сама спрабавала пісаць… Гатовая была падтрымаць тых сваіх сучасніц, якія ваяўніча выступалі не толькі за свабоду духа, але і цела. Пітэр — звычайны фермер, такім ён і застанецца. Перспектыва адносін з суседам яе не надта задавальняла — у марах мроіўся сапраўдны «раман». Вось лёс і падарыў ёй гэтага «еўрапейца» — так у думках яна называла новага работніка. І вось яны разам ідуць у поле…

Па праўдзе кажучы, і Лявонка не ўяўляў сябе побач з гаспадаровай дачкой, асабліва калі бачыў яе ў капелюшы з шырокімі палямі і пёрамі. Цяпер вось яна ідзе побач. У гэтым дзіўным капелюшы. Падкрэслена бесклапотная. Нават крыху гуллівая. Толькі хіба што ў вачах, зрэдку, калі прыгледзецца, свяцілася нейкая надзея ці нават просьба. І гэтыя вочы раптам здаліся такімі мілымі і даверлівымі, што ён здзівіўся. А можа, яна ад яго нейкага знака ўвагі чакае?..

А вось і кукуруза. Гаспадар паказаў, як дзейнічаць асаром, і яны прыступілі да працы. З вострым касаром у руцэ Лявонка ішоў па кукурузным полі, ад сцябла да сцябла, падсякаючы іх пад самы корань. Кукуруза ўзнімалася да трох метраў у вышыню, доўгія лісты ільсніліся пад сонцам. Тонка пах палын, які купкамі рос на ўзмежку, побач з кукурузным полем.