Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

— О'кэй! — пахваліў ён ні то сябе, ні то кліентаў, што прыйшлі адразу ўтрох, і ў захапленні прыцмокнуў языком.

Расплаціўшыся з вірлавокім цырульнікам, яны выйшлі на вуліцу. Падстрыжаныя, наадэкалоненыя, у новых касцюмах.

Лявонка прапанаваў:

— Давайце сфатаграфуемся!

— І дадому пашлём, хай убачаць, якія мы амэрыканцы! — падхапіў яго думку Цімоша.

Згадзіўся і Піліпко.

Фотасалон знаходзіўся непадалёку, на 85-й авеню. Там іх як бы ўжо і чакалі. Фатаграфаваліся спачатку ўсе разам, утрох, а потым паасобку. Высокі, сухарлявы, з каротка падстрыжанымі вусікамі фатограф кожны раз залазіў пад чорную накідку і доўга прымяраўся. Было ў ім, як і ў цырульніку і іншых людзях, якіх яны тут сустракалі, нешта няўлоўна амерыканскае — усмешлівасць, лоўкасць, маторнасць… Фатографу дапамагала маладая негрыцянка, выконваючы загады фотамайстра. Яна паказвала прускаўцам, як сесці ў крэсле і ў які бок глядзець. Цімоша сфатаграфаваўся пры гадзінніку з ланцужком, потым пазычыў яго сябрам. Кожнаму хацелася выглядаць як найлепш.

Па фотакарткі пайшоў Лявонка. Яны былі пакладзены ў канверт, які хутка знайшла і паслужліва аддала яму тая самая негрыцянка. Хлопец упершыню ўбачыў сябе і сваіх таварышаў на фотакартцы. «Няўжо гэты прыгожы амерыканец з бледным застыглым тварам і чорнымі вусікамі — я?» Цімоша і Піліпко атрымаліся, здаецца, больш падобнымі. Фотакартка наклеена на цвёрды кардон. Пад ёй адрас майстэрні, дата: Нью-Йорк, 85-я авеню, 1907 год. Унізе — размашысты роспіс майстра.

— А нішто сабе картачка выйшла! — смяяўся задаволены Цімоша.

І Піліпку спадабалася.

— От дома дзівіцца будуць!.. — захапляўся ён.

Нарэшце Лявонка атрымаў ліст ад сваіх. Пошта з Прускі ідзе сюды доўга — амаль тры месяцы. Надарваў жоўты канверт, дастаў некалькі лісткоў з вучнёўскага сшытка. Усхваляваў ужо самы першы радок:

«Дарагі сынок, брацік і ўнучак!..»

На вочы навярнуліся слёзы.

«…Паведамляем, што мы пакуль жывыя і здаровыя, чаго і табе жадаем у тваім амэрыканскім жыцці. Наша Ланька ацялілася, прывяла рабенькую цялушачку, падобную да бычка Падгурскага: чорнае з белым. Дзед Кірыла быў пазаўчора ў Камянцы. Цана на жыта паднялася да 1 рубля 25 кап. За пуд. Мы вельмі шкадуем цябе, што ты цяжка працуеш. Перш за ўсё самому трэба, сынок, апрануцца, дагледзець сябе, а потым ужо будзеш думаць, як расплаціцца з Падгурскім. Людзі з Ратайчыцаў ледзьве яго не забілі, двор спаліць гразіліся за тое, што зямлі не аддаў у арэнду.

Добры чалавек наш настаўнік Фама Фаміч, а галоўнае, што смелы. „Бач, кажа, да чаго народ давялі“. У нас ізноў выбіралі ўпаўнамочаных для выбараў у Думу. Выбралі бацюшку айца Глеба. Прыязджаў да нас у Пруску дэпутат Дзяржаўнай Думы Улас Гаўрылюк. Ганілі яго людзі за тое, што ён за паноў, а пра народ забыў. А бяцаў дабіцца, каб мужыкам далі папоўскую зямлю, але, відаць, дурыў людзям галаву, бо расказваюць, што сам Гаўрылюк, калі знаходзіла ў Пецярбургу, жыве ў адным доме з панамі. Нашы людзі, хто разумней, патрабуюць самаўпраўлення, надта збрыдлі паны і чыноўнікі. Ясё аціх, зла ён нам не чыніць.

Ганна вельмі ветлівая, часта заходзіць да нас, пытаецца пра цябе, перадае паклон і прывітанне. Ці напісаў ты ёй ліст? Калі не напісаў, то напішы, бо яна таксама чакае весткі ад цябе. Як там Васіль? Нешта мала ён піша. Глядзі, шануй там сябе, апранайся цёпла, каб не прастудзіўся. Вярнуўся з японскай вайны Фэдар Швед. Паранілі і доўга лячыўся. Цяпер моцна накульгвае на левую нагу.

Прывітанне ад дзядзькі Хведара, ён цябе любіць, пытаецца, як там ён у Амэрыцы. Мы ўсе жывём спадзяваннем на лепшае, марым, калі ты вернешся дадому. А яшчэ перадаюць паклон сусед Хомка Назар і яго сям'я. Чакаем атвета, як салавей лета. Сцеражы цябе Бог.

Твае родныя».

Адказваючы на гэты ліст, ён паклаў у канверт і сваю фотакартку Каб успаміналі. Сум грыз бесперастанку, як іржа жалеззе. З думак не выходзіў успамін пра Ганну. Расстанне з ёю ён перажываў асабліва балюча. Успамінаў, як яна лагодна называла яго «Кужалёк». Як яна там? З кім ходзіць? Цяпер ён вельмі востра адчуў, як не хапае яе, і адразу кінуўся пісаць ліст. Узяў чысты аркуш і зверху вывеў:

«Дарагая Ганначка!»

Напісаць ліст каханай дзяўчыне не проста і не лёгка. Успомнілася ўсё, ён нават адчуў яе пах, як быццам яна была побач. І ўявілася яму раптам у мілым прускаўскім малюнку: ішла па вуліцы, мусіць, вярталася з вячорак ці, разам з сяброўкамі (бо побач Гэлька Відэрка), з музыкаў. Эх, хутчэй бы вярнуцца! Яны пажэняцца і будуць жыць у поўнай згодзе і замілаванні…