Әхсән Баянов - Сайланма әсәрләр / Избранные произведения (на татарском языке)

– Хатыннар белән генә сугышмасаң шул, ант бозган, әшәке, булдыксыз җан! Үзең ялынып, зар елап алып кайттың бит! – Сикереп торып, тагын өстенә ташланмакчы идем, кинәт ирләрчә кискен итеп җикерде бу:

– Җитте! Җитте сиңа!..

Мин чынлап та ирләр тавышы ишеткәч туктадым. Ул да, акылга килгәндәй, бая үзе күтәргән эскәмияне аякларына бастырып утырды:

– Мин гаепле, сез түгел… булды.

Чынлап әйттеме-юкмы – белерлек түгел иде. Сүзсез калдык. Бәлки, өй тынычланыр да иде. Бала үкси икән. Көлемсәр аны күкрәгенә кысып тирбәтә:

– Йә, балакаем, курыкма, берни дә юк. Туктадылар инде – акылга килделәр. Җитәр, йөрәк җимешем, булды, бетте.

– Битеңне юып кер, – дидем мин Фәрхетдингә.

Һәм ул, шулай ук ана боерыгын тыңлаган малай төсле, зарсыз гына чыгып та китте. Маңгаеннан бөтен бите буйлап кан агып төшкән иде юньсезнең.

Фәрхетдин торып киткән эскәмиянең икенче башынарак утырып бераз сулу алгач һәм ярсынуым басыла төшкәч, Көлемсәр караватына утырдым.

– Сине дә кыйнадымы?

– Кыйнады шул, Сөембикә апа, бик каты кыйнады.

– Бит-күзеңдә болай күренми.

– Бөтен тәнем… кара янмаган җирем юк.

– Бәдбәхет! – Бераз сүзсез утыргач, тагын әйтми булдыра алмадым: – Шул катыншадан кыйнатып тормасаң!

– Мин алай сугыша белмим шул. Сине кыйный алмады.

– Үзеннән яман сугышырга кирәк андый ир белән. Шунда бернишли алмый ул. Икенче юлы беләрәк төшә.

– Миннән буламы инде?

– Йомшак шул син, Көлемсәр, йомшак.

– Анадан шулай тугач…

– Ә син кыйнатма, ишетсен колагың. Котыра башласа, йөгер дә кер миңа.

– Ярый, Сөембикә апа, шулай эшләрмен.

– Ял ит, борчылма.

Ул шулай ятып калды.

Өй янындагы койма баганасына кагып куелган асылма комганда һаман юынып тора иде Фәрхетдин. Эндәшүемә дә борылып карамады – җәрәхәтен күрсәтергә оялды булса кирәк. Ләкин әйтәсен барыбер әйттем мин аңа:

– Чәнти бармагың белән дә чиртәсе булма Көлемсәргә, колагыңа киртләп куй. Башың ике булса гына кагыл.

– Янама, яме!

– Кереп җаныңны алып чыгармын, ишетсен колагың!

– Бик кадерле булса, ал да чык күршеңне – баласы белән бергә. Сыйдыр.

– Син юкта бик әйбәт тордылар, юклыгың сизелмәде. Бик теләсәң, чык та олак.

– Үз өемнән кумакчы буласыңмы?

– Тәбрик өе ул.

– Тәбрик? Үзе салгач аныкы булыр.

– Анасының өе – аныкы. Өй төпчекнеке була.

– Бирәм мин сезгә өй, тоттырырмын.

– Карарбыз, кем ни тоттырыр!..

Чыктым. Икенче көнне көтү куганы күренмәгәч (Фәрхетдин үзе куды сыер-сарыкларны), Көлемсәр янына йөгерә-атлый кердем. Һаман ятып тора. Күрәм, тагы да хәлсезләнгән.

– Тагы кыйнадымы?

– Юк та…

– Шуннан?

– Болай талый… эт кебек ырлап тик тора. Көн-төн. Һич тынгы юк.

– Хатын белән шулай яшәп булыр ди микән?

– Бу өйдә каласың килсә, балаңны теләсәң кая куй, ди. Көнгә егерме тапкыр карганып әйтә, мин торган өйдә бу балага урын юк, ди, эзе дә булмас, ди.

– Китмә, беркая китмә.

– Болай да яшәп булмый ич.

– Жай табарга кирәк.

– Белмим шул инде, берни уйламый баш.

Кинәт башка бер уй керде минем:

– Үз әтисенә илтсәк баланы?

– Ялгыз ир ничек бала карасын соң?

– Алайса, Көлемсәр, приютка бирик.

– Баланымы?

– Кемне булсын, бүтән…

– Белмим шул. Алай да түзә алмамын, саргаеп үләрмен.

Мондый уй аның да башына килгән булса кирәк, ләкин кабул итә алмаган, күрәсең.

– Вакытлыча биреп торыйк, Көлемсәр, бу ерткыч бераз тынычлангач, яңадан барып алырбыз.

– Әллә инде… Ничек дип тә әйтә алмыйм инде. Аталы-аналы баланы алмаслар да.

– Алырлар, сельсоветта Рабига эшли ич…

– Бернәрсә дә әйтә алмыйм, Сөембикә апа. Үзең киңәш ит инде, җаным. Миннән булмый.

– Ярый, син карышма гына, бөтенесен рәтләрбез. Көймә, түз.

– Тырышып карармын, Сөембикә апа. Болай да көн юк шул.

– Мин тагын керермен, Рабига белән сөйләшкәч.

Ә Рабига каршы килмәде – хәлне белеп тора бит. Юнәтеп бирде тиешле язуларын. Шул рәвешле, атасы-анасы үлгән бала булып, дөньяга чыгып киттең. Казаннан ары Займище дигән бер станса бар икән. Шул тирәдәге урман арасына үз кулым белән илтеп тапшырдым. Әниең, чиреннән терелә алмыйча, синең янга бара алмыйча да калды. Кире алып кайтыгыз, дип бик ялынгач, Фәрхетдин киткән иде – сине «вафат икән» дип кайтып әйтте. Бу чакта Тугаш бабаң да синең барлыкны белгән иде инде, Фәрхетдингә ышанмыйча, үзе дә барып килде, тик аңа да шул ук сүзне әйткәннәр.

– Их, улым, улым, мин бит анда сине Закиров дигән фамилия белән сораштым, әниең исә минем исем белән яздырган икән, Тугашев дип. Закиров дигән бала чынлап та үлгән булгандыр инде. Мирсәет фамилиясендәге бала бөтенләй юк иде. Аллага шөкер, әйе, шунысына да шөкер итик – исәнсең ич!