Александр Осипенко - Паплавы

— Хто тут? — пачуў ён спалоханы голас.

— Анютка, маўчы, — ён баяўся, каб яго не пачулі, таму гаварыў прыглушана.

Анюта села, цяпер Даміра адрозніваў яе шэраватую постаць.

— Прысунься да мяне бліжэй, я сюды не магу ўлезці, — постаць наблізілася зусім блізка. Даміра бачыў ужо абрысы Анюцінага твару. — Я — Тарас, разумееш, з лесу. Хачу ў цябе распытаць.

— Як вы сюды прабраліся. Уцякайце, вас схопяць.

— Не бойся. Ты мне скажы, адкуль гэтыя немцы і чаго яны прыехалі?

Гаварылі яны шэптам.

— Я ўсё, усё ведаю. Іх прыслалі сюды супраць партызан. Так нам генеральскі дзяншчык казаў. Заўтра збіраюцца выступаць.

— Можа ён схлусіў? — запытаўся ён.

— Не, праўда. Тут прыслалі на падмацаванне ім цэлы полк здраднікаў, казакамі называюцца, дык я падслухала, як іхняму палкоўніку ад’ютант тое самае, што і мне, гаварыў.

— Што б, Анюта, ні здарылася... што б ні здарылася, а заўтра днём абавязкова прыдзі на Балонне. Ля самага балота стажок ведаеш? Пакладзі пад яго запіску, а ў ёй напішы пра тое, колькі і якой зброі ў дывізіі. Толькі абавязкова...

— Добра, Тарас Тарасавіч...

Назад Даміра поўз яшчэ больш асцярожна. Перадаў сувязной запіску і звесткі, сказаў, ляскаючы ад холаду зубамі:

— Назад адна пойдзеш. Мяне чакайце заўтра ўночы. Гранаты свае, аўтамат мне аддай. Табе і пісталета хопіць. Фрыцы самі дрыжаць. Іх цяпер далёка за вёску не выправадзіш.

Яшчэ там, пад свірнам, склаў Даміра смелы план: сарваць заўтрашняе наступленне, пераблытаць усе карты карнікаў.

Як толькі сувязная знікла ў цемры, Даміра зноў папоўз у вёску. Цяпер ён не вельмі асцерагаўся, бо пайшоў дождж і буйныя кроплі гулка шамацелі ў бульбоўніку. Ля лазні Даміра замёр у напружаным чаканні, потым, улучыўшы зручны момант, адным скачком апынуўся ля вартавога, усадзіў у спіну фінку. Зацягнуў карніка ў лазню. Там, падняўшы маснічыну, запіхнуў яго пад падлогу. Забраўшы аўтамат, папоўз туды, дзе былі кулямётчыкі. Падкраўся зусім блізка, размахнуўся, шпурнуў супрацьтанкавую гранату і, ужо не зважаючы ні на што, узняўшыся на ўвесь рост, пабег да Балоння.

Чуў, як у вёсцы забрахалі сабакі, потым узнялася страляніна. А ён бег і бег. Раптам нешта кальнула ў бядро, ён яшчэ прабег крыху, упаў. Але і ўпаўшы, поўз, толькі мацней сціскаў зубы. Схаваўся ў гушчары асаковых зараснікаў, перавязаў нагу кашуляй, сказаў сам сабе: «Баста, адваяваўся Тарас. Ну, яшчэ перад смерцю двух-трох кокну. Каб толькі не самлець, тады капут».

Надышоў дзень. Тое, чаго баяўся Даміра, здарылася: некалькі разоў ён траціў прытомнасць, а калі крыху прыходзіў да памяці, дык бачыў залітае сонцам купкаватае Балонне. I не было тады для яго нічога больш прыгожага, як гэтая пустоша. «Выжыву, — думаў ён, — пасаджу тут сад. А ў садзе градак наробім, на іх вырастуць клубніка, агрэст, парэчкі. Гэта для дзяцей. Яны любяць сад. Нам тут хавацца ад вайны даводзілася, а яны будуць яблыкі есці». Часам ён трызніў, і тады яму здавалася, што ніякага Балоння няма, а расце вялікі сад, у ім сажалка, поўная чыстай, халоднай вады. Ен ідзе па садзе, каб напіцца, а сажалка раптам высыхае, і на дне ляжыць забіты ім немец.

Аднаго часу, калі ён апрытомнеў, дык убачыў кароў. Яны разбрыліся па Балонню, скублі траву. Гэты малюнак прывёў яго ў захапленне, быццам ён упершыню бачыў яго. Хацелася пагладзіць шорсткую поўсць рудой з падпалінамі каровы, якая пасвілася зусім непадалёк ад стажка. Ён адчуваў пад пальцамі яе гарачую цеплыню і думаў, што развядзе вялізны статак кароў і будзе іх пасвіць. Як ён да гэтага не разумеў усяго хараства? Карова была зусім побач. Яна прагна хапала шурпатым языком траву, і гэта зноў выклікала хвалю думак і пачуццяў.

Раптам аднекуль паявілася Анюта. Яму здалося, што ён зноў трызніць. Але яна ішла проста да яго, пацёпваючы дубцом. Яна была маленькая, худзенькая, у рудой світцы.

— Анюта!.. — паклікаў ён.

Анюта спынілася, спалохана азірнулася.

— Анюта, я ранены...

— Як толькі сцямнее, я прыду, чуеце, прыду, — пачуў Тарас яе голас.

На прыцемках яна сапраўды прышла. Пазней Даміра даведаўся, што яна не вярнулася ў вёску. А яшчэ пазней стала вядома, што карнікі спалілі іх хату, а Анюціну маці павесілі на Балонні, сагнаўшы спачатку туды ўсю вёску.

Тады, суцяшаючы Анюту, ён паабяцаў ёй у памяць аб маці засадзіць Балонне садам і кветкамі. Паабяцаў і вось забыўся на тое. Як яно магло здарыцца?

***

Даміра стаяў на тым самым месцы, дзе некалі ляжаў паранены. Перад ім была пустоша, зеленаватая ад свежай травы, з карычневымі шапкамі купін, з бялесымі кустамі лазы і бурымі — ядлоўца. Аднастайная, убогая пустоша. Што ж тады, у сорак другім годзе, выклікала ў ім такое захапленне? Прага да жыцця? Так. Невыказная прага. I ўсё здавалася інакшым. Хацелася жыць, і ўсё здавалася найлепшым і найпрыгажэйшым. А можа не толькі таму? Так, вядома, хацелася, каб усім лепш было. I Анюце. А яна не дачакалася... Дык чаму я пасля на ўсё забыўся? Клопаты?.. Не, душой пачарствеў.