Александр Осипенко - Паплавы

Але Ліпанава спакойна адказала:

— Прышлем. Калі мяркуеш вечар правесці? Дваццаць трэцяга? Добра, пішы аб’яву.

Ева спадзявалася, што Ліпанава забудзе і не прышле лектара. У апошнія дні работы ў Евы не паменшылася, а прыбавілася. Трэба было прыбраць на двары, падфарбаваць вокны, пабяліць печку. Прыезд лектара быў бы недарэчы.

Але, наперакор усяму, лектар прыехаў.

«Пачакаюць крыху, — думала Ева, гатуючы вячэру. — Вось толькі прыдзе Максім з работы, тады і адчыню клуб».

Пакуль Максім мыўся, вячэраў, дык зусім сцямнела. Праз адчыненае акно далятаў у хату далёкі гул. Гэта ля клуба шумела моладзь. Ева хуценька памыла талеркі, адзела сваё выхадное плацце. Максім курыў, назіраў за яе зборамі.

— Куды гэта ты? — запытаўся ён.

— У клуб. Сёння ж у нас лекцыя...

— Муж — на бакавую, а жонка — гуляць?

— Чаму, пойдзем са мной.

— А калі я замарыўся і ніякага ў мяне жадання ні да лекцый, ні да ганцаў няма.

Ева, збянтэжаная, церабіла матузок, на якім віселі ключы ад клуба.

— Але ж я грошы за гэта атрымліваю. Каб якія танцы, а то лекцыя...

— Ці не Макар Башукевіч гэтую лекцыю прачытае?

— Што ты!.. — задыхнулася Ева.

— А вось так... Спадзявалася, што я пра вашы спатканні нічога ведаць не буду. Памылілася.

— Максімка, пра што ты?..

— А пра тое, як на тым тыдні сустракалася ў клубе.

Толькі цяпер Ева здагадалася, што Максім і сапраўды ведае пра тую кароткую сустрэчу з Макарам, якая была з тыдзень назад.

***

...Макар два разы на тыдзень ездзіў у раённы цэнтр і нават у Віцебск, каб уладзіцца на работу. За месяц свайго цывільнага жыцця ён абышоў каля двух дзесяткаў розных устаноў, арцелей і фабрык, але ўсе прапановы прыходзіліся яму не да спадобы. Макар любіў сваё Закружжа, падзвінскія паплавы, неглыбокую, але рыбную рэчку Пітамку. Ніколі ён не пакінуў бы Закружжа, каб не здрада Евы, а яшчэ больш замужжа маці.

Аднаго разу ён ішоў паўз клуб. Дзверы былі адчынены, і Макар насуперак цвёрдаму намеру ніколі не сустракацца з Евай, заглянуў у бібліятэку. Ева складала план работы на месяц. Пачуўшы гулкія ў пустым клубе крокі, яна прыўзняла галаву, пачырванела. Абое былі збянтэжаны, адчувалі сябе няёмка. Макар ужо раскайваўся, што зайшоў. Хіба будзе лягчэй на сэрцы ад размовы? І ўсё ж ён стаяў: нейкая ўладная сіла ўтрымлівала яго тут.

— Добры дзень, Ева, — нарэшце сказаў ён. Ева ледзь чутна адказала на прывітанне. — Зайшоў вось паглядзець, як ты працуеш. Не сумна табе?

— Не.

— На полі весялей, там людзі.

— Тут таксама людзі бываюць.

— Хіба такія, як я, каму няма чаго рабіць... — Макар горка ўсміхнуўся.— Ну, як ты жывеш? Кажуць, што з цябе неблатая жонка атрымалася,

Размова ніяк не клеілася. Абое гаварылі непатрэбныя, пустыя словы.

— Мне трэба дамоў ісці, — раптам сказала Ева.

— Баішся?

— Каго?

— Максіма... А можа мяне?

— Нікога я не баюся. А толькі не выпадае мне з табой сам-на-сам размаўляць.

— Можаш не размаўляць. А вось, як чытача, абавязана абслугоўваць,— у голасе Макара чуліся здзеклівыя ноткі.— Дай мне камплект «Аганька», пачытаю.

— У другі раз, Макар. Хутка Максім прыдзе, і мне трэба быць дома.

— Бібліятэка павінна зараз працаваць ці не? Ну, дык, раз адкрыта, няма чаго замыкаць яе.

Макар сеў за стол, узяў у рукі стары часопіс, пачаў гартаць, не спускаючы вачэй з Евы.

— Макар, я прашу цябе, ідзі, — Ева ледзь стрымлівала слёзы. — Помсціш мне? Дык жа сам вінаваты, а не я.

— Сам? — ускіпеў Макар. — Клялася, а потым выраклася.

Ева маўчала. Ды і што яна магла сказаць. Атрымалася, вядома, не зусім добра. Толькі ў жыцці часта так бывае і ці ж вінавата яна, што пакахала Максіма. Каб быў бліжэй Макар, усё было б інакш. «А можа тады ён здрадзіў бы мне», — падумала Ева, і гэтая кволая надзея на апраўданне крыху падвесяліла яе.

— Знойдзеш ты, Макар, сабе дзяўчыну, ды яшчэ лепшую за мяне.

Макар хацеў адказаць, што яму ніхто не патрэбны, апрача Евы, але сказаў зусім іншае:

— Ды ўжо ж халасцяком не застануся, — ён шпурнуў часопіс, прыўзняўся. — Можа хоць да хаты правяду.

— Што ты... — спалохалася Ева.

— Не бойся, разбіваць вашае жыццё не буду.

Да парога яны ішлі разам. Потым Ева папрасіла:

— Макарок, родны, не хадзі за мной. Ну, дрэнна я зрабіла, палай мяне, хочаш, нават пабі, але не хадзі. Люблю я яго.

— А мяне не?

— I ты добры, абодва добрыя, але ён лепшы.

Макар усміхнуўся, працягнуў руку.

— Назаўсёды, значыць, бывай...

Ева схавала рукі за спіну, баялася падаць іх Макару. Тады ён абха піў яе за плечы, пацалаваў і, перш чым яна паспела апамятацца, выбег з клуба.