Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

- Пойдзем хутчэй, а то маці будзе хвалявацца, - сказала Надзя.

Раман узяў Надзю пад руку, і яны пайшлі папераду.

- Ваша маці, напэўна, таксама недзе за вас хвалюецца, - павярнулася Надзя да Рамана.

- Мая маці хвалюецца, але ўжо не так. Раней вельмі хвалявалася, калі я, як кажуць, ішоў прама немцу ў зубы.

- І яна пра гэта ведала?

- Ведала.

- Ох, гэтым мамам, колькі ім даводзіцца перажыць...

Сыпаў мяккі сняжок, у горадзе было ціха. Зарава з небасхілу хутка знікла, і Раману было лёгка на душы. Здавалася, усе мары яго павінны здзейсніцца.

Пасля шпіталя ён марыў вучыцца і вось вучыцца. Жадаў сустрэцца з любай дзяўчынай. А якая яна будзе, яшчэ не ўяўляў. Быў перакананы, што сустрэне толькі бландзінку, і ўжо добра ўяўляў сабе яе валасы, якія звісаюць пышным хмелем на плечы, пабліскваюць, нібы аўсяная салома на сонцы. А вочы... Ён бачыў такія ў адной сялянскай дзяўчыны, і яму здалося, што яны - з самага яснага блакіту. Цяпер такія ж вочы побач з ім. Ну, валасы, праўда, крыху не такія, як колісь уяўлялася, але хто ведае, можа, ён і хацеў бы раней уявіць іменна такія, ды не мог. Надзіны валасы пахнуць суніцамі, якія збіраў Раман на сонечнай паляне, нават больш: яны ўвабралі ў сябе водар той паляны, на якой ён адпачываў, калі ўзарвалі варожы бронецягнік. Яны ішлі, і Раман расказаў Надзі пра свайго сябра, таксама падрыўніка, як той закахаўся ў дзяўчыну, а потым загінуў у баі.

- Яна перажывала? - запыталася Надзя.

- Не ведаю. Мне здаецца, што толькі ён яе кахаў. А яна... Спыніліся аднойчы ў вёсцы. Якраз была вечарынка. Зайшлі і мы туды. Яны пазнаёміліся. Майго сябра Мішам звалі, а дзяўчыну Раяй. Ён з ёй танцаваў увесь вечар. Быў бязмерна шчаслівы. А яна танцавала без асаблівай ахвоты, проста не хацела хлопца пакрыўдзіць, тым больш партызана. Збоку гэта было вельмі прыкметна. І вось закончыліся танцы. Мы падбухторылі Мішу, каб ён праводзіў дзяўчыну дадому. Усе маладыя, самі яшчэ ні разу не хадзілі з дзяўчатамі пад ручку, цікава было паназіраць за хлопцам. І вось ён выйшаў на вуліцу і пакрочыў следам за ёй. Дагнаў, узяў яе за руку. А тая: «Што табе трэба?» Хлопец разгубіўся, стаў і не выпускае рукі. Яна зноў паўтарае тое самае. Тады ён, бядак, гаворыць: «Дай закурыць!» Ну, мы і паехалі са смеху. Рая схапіла яго шапку ды - пад плот. Міша нагнуўся падняць, а дзяўчына бягом ад яго. Як потым мы даведаліся, просьба закурыць была ў некаторай ступені апраўданай. Яе маці, калі ў сорак першым адступілі нашы байцы, на агародзе знайшла дзве скрынкі махоркі і захавала. Калі хто з курцоў дапамагаў жанчыне па гаспадарцы, яна плаціла махоркай. Міша раней чуў, што і Рая частавала некалі партызан. Вось і прыйшло яму ў галаву папрасіць закурыць. Наш смех, вядома, збянтэжыў дзяўчыну. А Міша страшэнна пакутаваў. Шкада хлопца. Можа б, ён цяпер смяяўся сам з сябе. А можа, гэта так трэба чалавеку, каб хоць у кароткім жыцці, а ведаць, што гэта такое - каханне.

- А ў вас яно было? - з прыглушаным смяшком запытала Надзя.

- Я ж сказаў, што і той, каму мала наканавана пражыць, павінен зведаць гэтае пачуццё. А мне, мабыць, Бог адтэрміноўку даў да пэўнага часу. І я ўсё пакідаў на потым, як закончу вайну. Я многа такіх хлопцаў ведаю, што ўсё хапалі на хаду ад жыцця і... загінулі. Можа, гэта - адчуванне, лёс які існуе...

- Ды што вы - у Бога верыце?

- Ні ў якога Бога я не веру, а вось лёс нейкі для чалавека існуе. Ну, чаму гэта так: адзін сустрэне і дзяўчыну на сваім шляху і кулю, а іншага ўсё абміне.

- Значыць, вас усё абмінае, а я яшчэ баялася сёння, каб бомба не трапіла ў нас. Не ведала, што ў вас лёс такі добры.

- Цяпер можаце пераканацца, што і бомба не трапіла і вы побач былі.

- Не ведаю, ці ў гэтым усё шчасце.

- Што бомба не трапіла?

- Не, што я побач.

- І тут я цалкам спадзяюся на лёс. Як вы думаеце: гэта шчасце ці не, калі я ў бамбасховішчы хацеў, каб адбою не было да раніцы? - засмяяўся Раман.

- Калі вы так верыце ў шчаслівы свой лёс і не баіцеся бамбёжкі, дык можна было б і ўсю ноч пад трывогай быць вам.

- А чаму толькі мне?

- Я свайго лёсу не ведаю.

- Ну, калі вам было яго зведаць. Лічыце, што ён толькі пачынаецца.

- А я не веру, што ў вас дзяўчыны не было і няма. І вы нейкім лёсам гэта маскіруеце. Вы ж не сядзелі недзе ў нары, а ўвесь час сярод людзей. А дзяўчат цяпер вунь колькі... І не такі вы ўжо баязлівец.

- Па чым вы заключылі?

- Хоць бы па сённяшнім вечары.

- Гэта таму, што міліцыянера не пабаяўся?

- Хаця б.

- Я інакш не мог.

- Значыць, не ўпершыню.

- Мне ўжо даўно хацелася пакахаць каго-небудзь. Ці на самай справе, ці мне здавалася, што мяне кахалі, а вось я не. Вас таксама кахалі і кахаюць, а вы?