Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

Адразу ж перад хлопцам вырас салдат і запытаў:

- Хто вы такі?

- Гаспадар гэтай хаты.

- Хутчэй у бліндаж. Гэта сёння немец штосьці заспаў, а то вы і не прыехалі б сюды.

Раман пакрочыў услед за салдатам. Толькі ў бліндажы хлопец убачыў, што з ім размаўляў не салдат, а капітан. У бліндажы было светла. У пяколку, выкапаным у земляной сцяне, стаяла сплюшчаная ўверсе гільза з-пад «саракапяткі» і гарэла на ўвесь кнот. Па тэлефоне размаўляў палкоўнік. «Толькі ж не прыстрэльце, а дастаўце яго на маяк», - гаварыў ён у трубку. Капітан прысеў і падкінуў у чыгунную печку дроў. Пачуўшы, што палкоўнік паклаў трубку, нібы сам сабе сказаў:

- Гаспадар гэтага дома да нас у госці прыехаў.

- Прыехаў? - здзіўлена паглядзеў на Рамана палкоўнік. - Да нас дабрацца не так проста.

- А я пад прыкрыццем артылерыі пранік.

- Смела, смела, сынок. Што - адваяваўся ўжо?

- Так, таварыш палкоўнік.

- Дакументы ёсць?

Раман працягнуў пропуск. Палкоўнік уважліва паглядзеў і сказаў:

- Корабаў са СМЕРШа выпісаў. За правізіяй, мабыць. Сядай вунь на калодку, расказвай, як тут у вас жыццё-быццё працякала.

Раман сеў, паглядзеў у вочы палкоўніку, і яны здаліся яму вельмі падобнымі на бацькавы. Мокрыя, бліскучыя, глыбока пасаджаныя пад ілбом. Праўда, у бацькі яны былі такімі ў той апошні дзень, калі ён развітваўся перад адыходам на вайну, а ў палкоўніка яны, напэўна, заўсёды такія. Раман глядзеў у іх і расказваў пра партызанскую барацьбу, пра цяперашняе жыццё, вучобу. І раптам: «Б-б-бу, бу, бу». Палкоўнік падхапіў гільзу, якая падала з пяколка.

- О, маць іх... артналёт зноў. Ноч спакою не дадуць, - сказаў ціха палкоўнік.

Артналёт працягваўся хвілін пяць.

- Партызан, мабыць, так не абстрэльвалі? - запытаў капітан.

- Не, калі нас пачыналі так абстрэльваць, мы адразу ж пераходзілі ў іншае месца, а вам жа трэба сядзець.

- Вось так, удзень снайперы сочаць за кожным нашым рухам. А ўначы, калі нічога не відаць, дык яны так званым згубным агнём нас накрываюць. Пакуль спасціглі іхнюю тактыку, дык многа загінула нашага брата. Толькі вылезе салдат або афіцэр, каб што-небудзь зрабіць, а яны і сыпануць адразу ж мінамі. А дзе ж вы каня пакінулі? - неўзабаве запытаў палкоўнік.

- Тут, у двары, - адказаў Раман.

- Капітан, чаму ж за хату не паставілі? - заўважыў палкоўнік.

Раман хуценька кінуўся з бліндажа, за ім капітан.

Конь ляжаў сярод двара і яшчэ дрыгаў нагамі.

- Вяртайся назад! - сказаў капітан і сам шмыгануў у бліндаж.

Раман не паслухаў яго і хацеў падысці да каня, але раптам засвісталі міны і зноў грымнулі выбухі. Раман стралой уляцеў у бліндаж.

- Што - добры конь? - запытаў палкоўнік.

- Ды не вельмі, але што мне цяпер рабіць? Там так чакаюць. Сястра гаварыла, што хутка бліны будзе пячы. Напячэ...

Палкоўнік задумаўся, паглядзеў на хлопца і сказаў:

- Не журыся, сынку, нешта прыдумаем, будзеце пячы блінцы. А дзе захавана зерне?

- У хляве.

- О, зусім добра. Фрыцы, бывае, і па дзве гадзіны маўчаць, выберам час і ўсё зробім.

- А што мне ў сельсавеце сказаць, дзе я каня дзеў?

- Хто там старшыня?

- Наш партызанскі камандзір.

- Я напішу паперу, што каня забілі на перадавой. Капітан, ідзі вазьмі двух салдат з рыдлёўкамі.

- Можа, не трэба, яшчэ заб'юць, - скрывіўся Раман.

- Мы ведаем, калі могуць забіць, калі не, - усміхнуўся палкоўнік.

Капітан пайшоў, а Раман паглядзеў на палкоўніка і падумаў: «Божа мой, у такім пекле сядзіць, а яшчэ смяецца».

- Я беларусаў люблю. Колькі на маім вяку іх праслужыла ў мяне! Заўсёды быў задаволены імі. Адважныя, працавітыя і дысцыплінаваныя, выканаюць усё як належыць.

- А вы адкуль? - перабіў Раман.

- Я сам з Сібіры, мае даўнія продкі адсюль. І я, стары, ганаруся вашымі беларускімі партызанамі.

Сказаўшы гэта, палкоўнік лізнуў кончыкам языка паперу і штосьці напісаў алоўкам.

- На, аддасі старшыні сельсавета.

Увайшоў капітан, а за ім двое салдат.

- Вось што, рабяты, гэта сын франтавіка і сам ваяваў. Сям'я эвакуіравана з гэтай хаты і знаходзіцца ў цяжкім становішчы. Дапамажыце яму адкапаць збожжа і паднясіце за поле да артылерыстаў. Туды часта ідуць машыны. Яны падкінуць яго за Дняпро.

- Ёсць! - адказаў салдат, які стаяў уперадзе.

- Не спяшайцеся, зараз немцы адстраляюцца, а за паўзу вы справіцеся выйсці на поле, туды не б'юць.

Чакаць доўга не давялося. Толькі палкоўнік паглядзеў на гадзіннік і нібы сам даў каманду. Загрымелі выбухі, пасыпалася зямля са сцен бліндажа...

- Ну вось, цяпер можна ісці, - сказаў палкоўнік, калі скончыўся артналёт. - А ты пасядзі крыху, нам павінны хутка паднесці тэрмасы, павячэралі б...