Генрых Далідовіч - Заходнікі

Краўся-краўся, а потым, увайшоўшы ў стары лес, пайшоў, а яшчэ крыху пазней прыпусціў з усяе сілы. Прамчаўшы, можа, з вярсту ў лясной глушы і чарнаце, запыніўся, каб суцішыць дыханне, а заадно прыслухац-ца: тупаціць той воўк услед альбо не? Не, здаецца, пагоні няма. Але не затрымаўся, пакрочыў далей. Пад раніцу пазнаў ужо: выбіўся паблізу Шльніцы — тых знаё-мых мясцін, дзе яшчэ нядаўна разам з дзядзькам Францішкам рэзалі лес на новую школу ў іхніх Янкавінах.

Раніцу, увесь спякотны дзень ляжаў непадалёку ян-кавінскіх хутароў — на лузе, на Сядзіўнай, у густым кустоўі, назіраючы, як над блізкім балотам лётаюць старыя качкі, можа, трывожачыся ад яго, аблётваюць вакол стракатлівыя сарокі. Заадно з заміраннем сэрца прыслухоўваўся да далекаватых, з Крычатоў, гукаў — да асобных рэзкіх чалавечых галасоў і асабліва да таго, як любоўна хтосьці кляпаў касу. Значыць, надыходзіць сенакосная часіна. Каб быў дома, ён начапіў бы на сваю кузню замок, дастаў бы ў кладоўцы з-пад страхі загорну-тую ў прамасленую анучу касу і пачаў бы ладзіць яе, каб пасля першай вялікай навальніцы, калі як след набярэ сокаў і ачысціцца маладая трава, выйсці на луг… Адзін раз, уполудзень, на яго лежбішча выйшаў стары губаты і з вялізнымі рагамі шэра-цёмны лось, запыніўся непадалёку, панюхаў паветра і спакойна, не пачуўшы паху зброі, павярнуў убок.

Уночы — у познюю, глухую часіну — падаўся, як надоечы і Хамічонак, не сцежкамі ды дарогамі, а лесам, пасля полем да Янкавін. Лепш сказаць — не да вёскі, да сваёй хаты, а на хутар Амшарок, да стрыечнага брата, старэйшага сына дзядзькі Францішка. Іхні сабака ведаў яго (Сцяпан падарыў таго шчанём сваякам), не забрахаў з трывогаю, але ён усё роўна быў абачлівы, у хату не па-стукаўся: там магла быць засада. Чэкісцкая альбо Хамічонкава. Адчуваючы дрыжыкі ад золкага паветра і халоднай расы і зямлі, праляжаў астатак ночы ў разоры ў дзядзькавым жыце — іхняе поле ведаў гэтак, як і сваё.

На досвітку аж зайшлася ад болю і радасці душа, ка-лі пачуў адзін, другі пеўнеў голас, калі на дзядзькавым блізкім двары зарыпелі дзверы, загаварыў мужчына (здаецца, з сабакам) ды калі яшчэ ўбачыў, як высокі стрыечны брат вядзе на поплаў каня — той, важкі, тупаў гулка, аж, здаецца, бухала ў Сцяпанавых напружаных вушах.

Сваяк вярнуўся ў двор, але Сцяпан не падымаўся і го-ласу не падаваў. Прыслухоўваўся і, лежачы на жываце, асцярожна разводзячы ў бакі маладое, але пруткае ўжо жыта, намагаўся ўсё разгледзець да драбніц. I неўзабаве ўбачыў. Калі трэці раз праспяваў певень, калі зачырва-неўся-заружовіўся небакрай, а пасля выплыла з-за яго вялікае, яркае, але зусім яшчэ не слепкае ў ранішняй зябкасці сонца, з хаты выйшлі два высокія вайскоўцы з аўтаматамі, загыркалі на сабаку, заганяючы яго ў будку. Пазяхаючы ды пацепваючы плячыма пасля цёплай хаты ад ядранай свежасці на дварэ, яны схадзілі за хлеў, апаласнуліся каля студні, потым выкацілі з гумна матацыкл з каляскаю; адзін сеў у каляску, другі, трымаючыся за ручкі, даволі доўга пстрыкаў нагою па адстаўленым рычажку. Калі яны паехалі, абдалі хутар рэзкім гукам і дымком, Сцяпан таксама яшчэ не вымкнуўся са схован-кі: можа, тых, з засады, тут было трое, можа, адзін яшчэ сядзіць дзе-небудзь на гарышчы і ў бінокль акідвае по-зіркам вялікае поле вакол Амшарка. Ясна ж, энкавэдыс-ты прыпільноўваюць якраз яго: дзядзька, канечне ж, у іхніх руках.

Як на тое, сюды, за невысокі, накрыты саломаю скляпок на грудку і за высозную яблыню-райку, ніхто са сва-якоў не патыкаўся. Гаспадыня з нявесткаю тупаліся ў двары: з хаты — у хлеў альбо да студні, адтуль — зноў у хату, ды іх Сцяпан асцерагаўся аклікаць: ведама, кабеты, наробяць з пярэпалаху ляманту. А стрыечны брат як пайшоў на той бок сялібы, за гумно і за дрывотню, так і не паказваўся, штосьці заўзята дзяўбаў там — можа, і якое карыта.

Бадай, толькі праз гадзіны дзве, калі пачала ўжо блі-шчэць рознымі колерамі раса, зноў паказаўся ў двары. Асцерагаючыся падняцца і паказацца, Сцяпан асмеліўся толькі на адмысловы, заклікальны посвіст. I завабіў ім сваяка — той рэзка ўскінуў галаву, угледзеўся сюды, на сваё і чужое поле, а калі зноў пачуў свіст, падаўся, выйшаў з двара і запыніўся каля райкі.

— Стась, — ціха паклікаў. — Хадзі сюды.

Той шпарка, не азіраючыся, закрочыў і праз дзеся-так-другі крокаў ужо агледзеў.

— Стэфусь? — здзівіўся і, прысядаючы, занепакоіўся: — Ты паранены?

— Не, — адказаў ён і таксама, толькі па-свойму, запытаў занепакоена: — Ест хто чужы ў хаце?

— Не, — супакоіў той. — Былі з раёна, але выбраліся раніцай. Дык не бойся, хадзем у хату.