Уладзімір Караткевіч - Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)

Андрэй апусціў ліст.

— I ён плыў між лазурных, як неба, пякуча-халодных хваль, а паўз яго праплывалі караблі з барвянымі ветразямі. Барвянымі, як сонца захаду, як кроў, пралітая за справядлівасць. I караблі білі з гармат у гонар таго, хто адзін, у лядаштым чаўне, плыў у Нязведанае, і парахавы дым слаўся над сіняй вадой.

— Дзякую табе, — ціха сказаў Яніс.

— Гэта табе дзякуй.

— Нічога, — сказаў Яніс, — нічога. Ведаеш, жыць яшчэ можна, калі друг поруч. Ідзі. Дзякуй табе.

Андрэй зачыніў за сабою дзверы. У сваім пакоі ён з дрыжыкамі агіды агледзеў падрыхтаваныя чамаданы і люмінал побач са шклянкай вады…

Багаж склаў, ідыёт, у ваяж сабраўся, баязлівае быдла. А ці не хочаш вечнай вайны, падонак? Лёгка адкараскацца захацеў. Баба яму, ці бачыце, адмовіла ў вышэйшым шчасці, не захацела з ім, такім харошым, пайсці ад соннага ды цёплага гнязда. А ты не прыніжайся. Хопіць. Моўчкі прайдзі, хаця б сэрца рвалася. Нічога, знойдзецца другі жмут кісяі. Люмінальчык падрыхтаваў, боўдзіла! Не, брат, распакоўвай чамаданы. Людзі церпяць — цярпі і ты. А сам ты што для людзей? Аб гэтым забыў? Рабі ім паслугі, сволач, хоць, можа, і не адчуваюць яны ў іх патрэбы пасля сённяшняга.

Ён ірвануў акно, з трэскам аддзёр папяровыя палосы, якімі яно было заклеена на зіму, і з ярасцю выкінуў люмінал на вуліцу. Туды ж пайшла і вада.

З пачуццём вяртання з далёкага падарожжа ён рыўцом адчыніў чамадан і выкінуў рукапісы на падлогу.

…Над Масквою пачынала днець. Бэзавае святло ляжала на ажурных металічных канструкцыях, рабіла бязважкімі і прывіднымі дамы. Пачынаўся дзень.

Андрэй ведаў: ён ніколі больш не зробіць такога.

Ніколі ў жыцці.

Яніс стаяў перад Горавай, якая сядзела ў крэсле, і, гнеўна надзьмуўшы таўставатыя губы, глядзеў на яе. У кватэры было трохі холадна ці гэта, можа, здавалася, бо Ірына зябка ўціснулася ў куточак крэсла, схавала рукі пад футравай накідкай.

— Я забараняю вам гаварыць са мной на гэту тэму, — суха, з нейкай асаблівай жорсткасцю сказала яна.

— Я і не хацеў гаварыць. Але ён мой друг, і як вы з ім сябе паводзіце — гэта ўжо занадта.

— А як мне з ім сябе паводзіць? Я замужам.

— Гэта не перашкаджала вам калiсь дазваляць яму хадзiць з вамi…

— Вы нічога не ведаеце, Ян.

— I не хачу ведаць. Але гэта бес-ча-ла-вечна. Або будзьце з ім, або пакіньце тлуміць чалавеку галаву.

— Што за тон? — вочы яе былі халоднымі.

— Гэта яшчэ замяккі тон для ўсёй агіднасці, што вы з ім робіце, — кулак Яніса ўладна рассек паветра.

— Яніс, я буду вымушана паказаць вам на дзверы.

— А я не пайду.

— Пабачым.

Вайвадс зразумеў, што яго сапраўды могуць выставіць. Гэта не ўваходзіла ў яго планы, і таму ён сказаў ужо больш мякка:

— Ды не будзьце ж вы Ірынай Сяргееўнай. Будзьце хоць сёння проста Ірынай, другам, што любіць майго друга.

Яна прыўзняла вечка сігарэтніцы. Апусціла вочы:

— Гэты ваш друг апошнімі днямі пазбягае мяне. Ён сухі і жорсткі.

— А што яму рабіць у адказ на тыя словы, якімі вы яго пачаставалі?

— Ён не мае права нiчога патрабаваць ад мяне.

Вайвадс зноў выбухнуў:

— Ды зразумейце ж, ён вас кахае. Ка-ха-е!!! Гэта такое каханне, якое раз у стагоддзе бывае на зямлі. Такое каханне, аб якім марыць кожная жанчына, вечнае, магутнае, нязменнае! А вы яго ў бруд! Багатыя занадта! Усё жыццё вам такія пачуцці пад ногі клалі!

Яна падціснула вусны ў нітачку, і твар яе ўпершыню здаўся Янісу непрыемным.

— Дакараеце? — сказала яна. — А я проста бачыла, што ён як адурэў, што нельга адразу ж пакінуць яго без усялякай надзеі, што трэба паступова. Я хацела дапамагчы яму і не дала ніякай падставы спадзявацца.

— Хлусіце! — Яніс наліўся крывёю абурэння.

— Ян!..

— Харошанькае дзела, — бурчаў Ян, уладкоўваючыся ў крэсле. — Як гэта? Я на свае вушы чуў, якія гэта былі авансы з мастаком і псіхіятрам.

— А хiба я казала нешта прама? — яна шырока раскрыла нявiнныя вочы. — Вы проста не зразумелi мяне.

— О, вядома, — закалацiўся Янiс. — Вы, жанчыны, усiх абведзяце. Не хапала яшчэ, каб вы прама казалi. Вы ж заўсёды пакiнеце для сябе пралазiну. А я тыдзень таму бачыў, як ён ледзь не памiраў, гаворачы пра вас, а потым паляцеў на лыжах з такой стромы, дзе шыю скруцiць было — раз плюнуць. Як назнарок смерцi шукаў. Я ўжо думаў — мазгi разлятуцца, як бэнкне галавою ў дрэва.

— Хлопчык, — пацiснула плячыма яна.

— Ну так, мы хлопчыкi, мы несучасныя, мы — сентыментальныя саплякi ў часiну цыгарэт «Арбiта», мы i кахаем, як у дзевятнаццатым стагоддзi. Але ведайце: менавiта так будуць кахаць, калi чалавек стане дасканалым. А нежаданне ахвяраваць у iмя кахання сваiм жыццём тады назавуць брыдотай.