Штэфан Цвайг - Дваццаць чатыры гадзіны з жыцця жанчыны

Калі мы паволі ўзбіраліся наверх і праязджалі праз маленькую вёсачку, ён раптоўна пачціва зняў капялюш. Я здзівілася: з кім вітаўся ён тут, чужы сярод чужых? У адказ на маё пытанне ён, злёгку пачырванеўшы і быццам апраўдваючыся, растлумачыў, што мы праехалі міма царквы, а ў іх у Польшчы, як ва ўсіх строга каталіцкіх краінах, з дзяцінства прывучаюць знімаць капялюш перад кожнаю царквою і кожнаю капліцаю. Гэтая добрая павага да рэлігіі кранула мяне; успомніўшы пра крыжык, аб якім ён гаварыў раней, я спыталася, ці веруючы ён, і калі ён, крыху збянтэжаны, сціпла адказаў, што спадзяецца ўдастоіцца боскай ласкі, мне нечакана прыйшла ў галаву адна думка.

- Стойце! - крыкнула я фурману і паспешна выйшла з каляскі.

Ён здзіўлена пайшоў услед за мною. Я дадала толькі:

- Ідзіце за мною.

Прайшоўшы некалькі крокаў назад па дарозе, мы наблізіліся да царквы - невялікай, пабудаванай з цэглы, каплічкі. Дзверы былі адчыненыя. Няясна шарэлі атынкаваныя голыя сцены, жоўты клін святла ўрэзваўся ў паўзмрок. Цьмяна мігцелі дзве свечкі, якія асвятлялі маленькі алтар; пахла ладанам. Мы зайшлі ў капліцу; мой спадарожнік зняў капялюш, апусціў руку ў чашу са святою вадою, перахрысціўся і ўкленчыў. Як толькі ён устаў, я схапіла яго за руку.

- Падыдзіце, - сказала я, - да алтара ці да якога-небудзь свяшчэннага для вас абраза і дайце абяцанне, якое я вам падкажу.

Ён паглядзеў на мяне здзіўлена, амаль спалохана. Але тут жа зразумеў усё, падышоў да адной нішы, перахрысціўся і паслухмяна стаў на калені.

- Паўтарайце за мною, - сказала я, дрыжачая ад хвалявання, - паўтарайце за мною: «Клянуся...»

- Клянуся, - паўтарыў ён.

Я працягвала:

«...што ніколі болей - што б ні здарылася - не буду гуляць на грошы, што ніколі болей не буду рызыкаваць сваім жыццём і гонарам дзеля гэтага азарту».

Усхвалявана паўтарыў ён мае словы; выразна, голасна прагучалі яны ў пустой царкве. Потым на момант стала ціха, гэтак ціха, што з вуліцы данёсся шолах лісця, па якім прабягаў вецер. І тут ён з раптоўным парывам, быццам каяўся грэшнік, у малітоўным экстазе, якога мне яшчэ не даводзілася бачыць, пачаў хутка, шалёна, скорагаворкаю лапатаць незразумелыя мне словы на польскай мове. Гэта была палымяная малітва, малітва ўдзячнасці і пакаяння, бо зноў і зноў у гэтай бурнай споведзі яго галава пакорна хілілася долу, з усё большай страсцю лілася незнаёмая мова і ўсё гарачэй, усё старанней паўтараў ён адно і тое ж слова. Ні дагэтуль, ні пасля, ні ў якой-небудзь другой царкве свету не чула я такой малітвы. Яго рукі сутаргава ўчапіліся ў спінку драўлянай лавачкі, усё цела калацілася ад унутранай буры. Ён нічога не бачыў, нічога не адчуваў; здавалася, ён быў у іншым свеце, у нейкім ачышчальным агні ператварэння, альбо ўзнёсся ў думках на нябёсы. Нарэшце ён павольна ўстаў, перахрысціўся і стомлена павярнуўся да мяне. Калені ў яго дрыжалі, твар быў бледны, як у вельмі знясіленага чалавека. Але калі ён зірнуў на мяне, яго вочы заззялі, чыстая, сапраўды набожная ўсмешка асвяціла яго змораны твар; ён падышоў бліжэй, схіліўся ў расейскім зямным паклоне, узяў мае рукі ў свае і з глыбокаю пашанаю паднёс іх да вуснаў.

- Вас паслаў мне бог, я падзякаваў яму.

Я не знайшла, што адказаць. Але я шчыра пажадала, каб пад нізкімі скляпеннямі раптам загучалі арганы, бо я адчувала, што дабілася свайго: гэты чалавек выратаваны мною назаўсёды.

Мы выйшлі з царквы і апынуліся ў ззяючым патоку святла гэтага сапраўды майскага дня; ніколі свет не здаваўся мне такім цудоўным. Яшчэ дзве гадзіны мы паволі каталіся па маляўнічай дарозе, якая вілася сярод узгоркаў, і за кожным паваротам адкрываліся ўсё новыя прыгожыя краявіды. Але мы маўчалі. Пасля такога выбуху пачуццяў усе словы здаваліся банальнымі. І калі мой позірк выпадкова сустракаўся з ягоным, я сарамліва адварочвалася ўбок, так моцна ўзрушвала мяне відовішча створанага мною цуду.

Каля пяці гадзін вечара мы вярнуліся ў Монтэ-Карла. Я мусіла зрабіць візіт да сваякоў, які цяпер нельга было перанесці на больш позні час. Шчыра кажучы, у глыбіні душы я прагнула спакою пасля перажытых хваляванняў - занадта шмат было шчасця. Я адчувала, што мне трэба адпачыць ад гэтага стану захаплення-экстазу, упершыню ў жыцці зведанага мною. Таму я папрасіла свайго падапечнага толькі на хвіліну зайсці да мяне ў гатэль; там, у сваім пакоі, я перадала яму грошы на дарогу і на выкуп каштоўнасцей. Мы дамовіліся, што за нейкі час маёй адсутнасці ён возьме білет, а ў сем гадзін мы сустрэнемся ў вестыбюлі вакзала за паўгадзіны да прыходу цягніка, які праз Геную завязе яго дадому. Калі я працягнула яму пяць банкнотаў, у яго неяк дзіўна пабялелі губы.