Чарлз Дыкенс - Калядны харал

Ну і здзівіліся б дзелавыя партнёры Скруджа з лонданскага Сіці, калі б пачулі, як ён нязвыклым голасам, зрываючыся то ў плач, то ў крык, сур’ёзна раздабарвае на такія тэмы, калі б пабачылі яго ажыўлены і ўсхваляваны твар!

— А вось і папугай! — крычаў Скрудж. — Увесь зялёны, толькі хвосцік жоўты, а на макаўцы — чуб накшталт пучка салаты! Так, гэта ён! “Бедны Рабінзон Круза! — казаў ён гаспадару, калі той вярнуўся дадому, праплыўшы вакол вострава. — Бедны Рабінзон Круза! Дзе ж ты быў, Рабінзон Круза?” Гаспадар думаў, што яму мроіцца, а вось і не! Гэта ўсё папугай, ну, вы ведаеце. А вось і Пятніца, бяжыць з усяе моцы да бухтачкі! Эге-гей! Гэй! Сюды!

І тут жа, нечакана хутка пераключыўшыся на сябе ранейшага, Скрудж спачувальна ўздыхнуў: “Беднае дзіця!” — і зноў заплакаў.

— Хацеў бы я… — прамармытаў ён, выцершы рукавом слёзы, а тады агледзеўся і засунуў руку ў кішэню. — Але запозна.

— Што запозна? — спытаў Дух.

— Ды нічога, — адказаў Скрудж. — Нічога. Нейкі хлопчык спяваў учора пад маімі дзвярыма калядку, і я хацеў бы даць яму што-небудзь. Вось і ўсё.

Дух задуменна ўсміхнуўся, махнуў рукой і сказаў:

— Паглядзім на іншыя Каляды!

Тут Скрудж-хлопчык пачаў расці, а пакой зрабіўся крыху бруднейшым і цямнейшым. Абшыўка рассохлася, вокны патрэскаліся, са столі абсыпаліся кавалкі тынкоўкі, агаліўшы драніцы, але як гэта атрымалася, Скрудж разумеў не лепш, чым мы з вамі. Ён ведаў толькі, што ўсё правільна, усё так, як і было, што тады ён зноў сядзеў адзін, пакінуты іншымі хлопчыкамі, якія паехалі дадому святкаваць вясёлыя Каляды.

Цяпер ён ужо не чытаў, а ў адчаі хадзіў туды-сюды. Скрудж зірнуў на Духа, скрушна пахітаў галавой і трывожна ўгледзеўся ў дзверы.

Дзверы адчыніліся, і ў пакой імкліва ўбегла маленькая, нашмат меншая за хлопчыка дзяўчынка. Абняўшы яго за шыю, яна пачала яго цалаваць, называючы сваім дарагім, дарагім брацікам.

— Дарагі брацік, я прыйшла забраць цябе дадому! — крычала дзіця, пляскаючы маленечкімі далонькамі і ледзь не падаючы ад смеху. — Дадому, забраць дадому!

— Дадому, маленькая Фэн? — здзівіўся хлопчык.

— Так, дадому! — адказала дзіця, ззяючы ад шчасця. — Дадому, назаўсёды! Дадому, зусім-зусім дадому! Цяпер бацька нашмат дабрэйшы, чым раней, і дома ў нас — як у раі. Адным цудоўным вечарам, калі я ішла спаць, ён так пяшчотна загаварыў са мной, што я не пабаялася яшчэ раз запытаць, ці можаш ты вярнуцца дадому. І ён сказаў: так, абавязкова, і адправіў мяне па цябе ў паштовай карэце! Цяпер ты будзеш сапраўдным мужчынам, — сказала дзяўчынка, шырока адкрыўшы вочы, — і больш ніколі не вернешся сюды! Але найперш — мы разам прабавім усе калядныя дні і будзем весяліцца, як яшчэ ніколі не весяліліся!

— Ты ўжо амаль дарослая, маленькая Фэн! — усклікнуў хлопчык.

Яна запляскала ў далонькі, засмяялася і паспрабавала дакрануцца да яго галавы, але не дацягнуўшыся, зноў засмяялася і паднялася на дыбачкі, каб абняць яго. Потым з усім дзіцячым запалам пацягнула яго да дзвярэй, і ён ахвотна падпарадкаваўся.

У вітальні пачуўся чыйсьці жахлівы голас: “Нясіце сюды скрыню маладога Скруджа!” — і з’явіўся сам школьны настаўнік, які злосна і адначасова паблажліва зірнуў на маладога Скруджа, а потым канчаткова яго перапалохаў, паціснуўшы яму руку. Пасля настаўнік правёў дзяцей у самую старую на свеце студню-гасцёўню, у якой заледзянелі і карты на сцяне, і зямны з нябесным глобусы на падаконні. Там ён дастаў графін надзіва лёгкага віна і кавалак надзіва цяжкога пірага і прапанаваў дзецям пакаштаваць гэтых ласункаў. Тым часам зморанага слугу адправілі пачаставаць фурмана “чымсьці гэтакім”, на што той перадаў джэнтльмену падзяку, але ўдакладніў: калі гэта тое “штосьці”, якім яго частавалі мінулым разам, то лепш не трэба. Рэчы Скруджа ўжо прымацавалі да вярхоў карэты, а таму дзеці ахвотна пажадалі настаўніку ўсяго найлепшага і, заняўшы свае месцы, весела пакацілі садам — хуткія колы выбівалі з цёмных вечназялёных раслінаў снег і шэрань, як пыл.

— Вельмі пяшчотнае стварэнне, дыхні — і зломіш, — сказаў Дух. — Але ў яе было вялікае сэрца!

— Маеш рацыю! — усклікнуў Скрудж. — Божа барані, Дух, я не збіраюся гэта адмаўляць!

— Яна памерла замужняй жанчынай, — працягнуў Дух. — Здаецца, у яе засталіся дзеці.

— Адно дзіця, — удакладніў Скрудж.

— Адно, — пагадзіўся Дух. — Твой пляменнік.

Скрудж адчуў сябе няёмка і толькі выціснуў:

— Ну.

Усяго імгненне таму пакінуўшы школу, яны апынуліся на тлумнай вуліцы, дзе ў абодва бакі рухаліся прывідныя мінакі, пракладалі сабе дарогу прывідныя карэты і брычкі і дзе панавала звычайная для горада штурханіна і мітусня. Па-святочнаму ўбраныя вітрыны сведчылі пра набліжэнне Калядаў. Быў вечар, і на вуліцах гарэлі ліхтары.