Fərman Kərimzadə - Xudafərin körpüsü

Yaxşı, mən niyə ağlımı uduzdum? Mirzə Əliyə niyə uydum? Bir körpə uşağa görə özümə iki hökmdarı ləc salıram. Düşmənlərimin sayını artırıram. Bu fani dünyada mənim kimi hökmdarlar suyu da püfləyə-püfləyə içirlər ki, sonra söz deyən olar? Bu xatadan qurtarsın. Yox, elə özünü zamanın sahibi e’lan eləməklə, hamının gözündən pərdə asır. Mənim qanadıma, kölgəmə sığınıb yaza kimi özünə qüvvə yığmaq istəyir.

Nə qədər qüvvə toplayacaq? Ən çox, ən çox dörd-beş min. Onun atası iyirmi minlik qoşunla Fərrux Yasara heç bir şey eləyə bilmədi, özü tarimar oldu. İndi bu uşaq beş minlə nə eləyə biləcək? Arada mənim yerimə, yurduma su calanır. Talışın üstünə qoşun gəlsə, gərək vuruşam. Vuruşmada da gör nə qədər adamımız qırğına gedəcək. Yaxşısı budur keçi ölsün, qoturluğu da kəsilsin. İsmayılı yox eləsək, Əlvənd Mirzə də, Fərrux Yasar da, mən də qulağı dinc oturarıq. Ancaq necə? O mənim qonağımdı. Qonağı öldürmək, yaxud onu ələ vermək mənim nə şanıma, nə şöhrətimə yaraşan iş deyil. Belə eləsəm, gərək onda özüm boğazımı aparıb keçirəm kəndirə. Adım qalacaq qonaq öldürən, qonaq satan. Ölkənin adı bədnam olacaq, Allah bu qədər ne’məti verib ki, onlardan qonaqlar da yesin. Həm də bu qonaq məni hamıdan güclü bilib, mənə pənah gətirib, indi onu necə ələ verim? Mirzə Məhəmməd xan fikirdən ayrıla bilmirdi.

Əyninə məxmərdan arxalıq geyib, başına quzu dərisindən papaq qoyan Şirvan elçisi isə ona aman vermək istəmədi.

– Nə oldu, xan? Şirvanşahın məktubuna e’tinasız yanaşmaq yaxşı düşməz ha!

Vəzir ona dedi:

– Sən kimlə danışdığını bilirsənmi?

– Niyə bilmirəm? Bu qədər at sürmüşəm, bilmirəm hara gedirəm?

Vəzir ona yaxınlaşıb pıçıldadı:

– Xanın qəzəbinə gələrsən, bir az özünü yığışdır.

Elçi dil boğaza qoymurdu.

– Mən xanın qəzəbinə gələrəmsə, xan da Şirvanşahın qəzəbinə gələr.

Bu sözləri bərkdən dedi, xan da eşitdi. Vəzir xanın acizliyinə məəttəl qalmışdı. Tədbirsizliyinə də heyrətlənirdi. Biyəpiş hakimi Mirzə Əli özünü itirməyib İsmayılı gizlətmək üçün Qur’ana da and içmişdi. İndi bu boyda xan cavab tapa bilmir.

Mirzə Məhəmməd xan soruşdu:

– Elçinin vəzifəsi nədi?

– Elçinin vəzifəsi gətirdiyi məktuba cavab aparmaq, həm də doğru-dürüst cavab, xeyirli cavab.

– Onu soruşmuram. Şirvanşah sarayında nə iş görürsən?

Mən Şirvanşahın əmiraxuruyam.

Mirzə Məhəmməd əllərilə başını tutdu. “Gör mən nə günə qalmışam ki, Şirvanşah üstümə mehtərini göndərir. Demək məni mehtərinə bərabər hesab eləyib. Yaxşı, nə olar, tənəzzülün tərəqqisi də gələr”.

– Deyirəm axı, niyə belə at kimi üzümə dayanırsan. Bunu qandallayıb tövləyə salın. O birisi elçiləri yerbəyer eləyib qulluqlarında dayanın.

Qapıda dayanan keşikçilər yetirib əl-ayaq tərpədən əmiraxurun qollarını burub, apardılar. O birisi elçilərdən biri ayağa qalxıb baş əydi.

– Xan sağ olsun, o elə belə danışığını bilməyəndi, onu bizə bağışla.

– Hə, belədi ha. Deyir adın nədi, Daşdəmir, yumşalısan, yumşalı. Elçiyə zaval yoxdu, dilin dinc qoya bilsə. Gedin, dincəlin, yoldan gəlmisiniz. Mən cavabı hazır eləyəcəyəm. – “Öz mehtərimlə də göndərəcəyəm Şamaxıya”.– demək istədi, sözü dilinin ucunda saxladı.

Elçilər gedəndə, onlardan ən yaşlısı, bayaqkı sözləri deyən geri qayıtdı, xana yaxınlaşıb sirr sözü olduğunu başa saldı. Xan razılıq verəndən sonra yaxınlaşdı.

– Şirvanşah tapşırdı ki, dilcavabı deyim. İsmayıla görə beş yüz tümən də verəcək. Bu böyük puldu.

Bəli, beş yüz tümən çox böyük pul idi. Mirzə Məhəmmədə də belə bir vaxtda çox lazım idi. Amma yenə, heç nə demədi.

– Gedin, sonra danışarıq.

– Xan sağ olsun, bizim əmiraxuru mənim bu ağ saqqalıma bağışlayın. Danışığını bilmir, ürəyi elə deyil.

– Yox, tövlədən ötəri darıxıb. Qoy axurda bir az yatsın, ağlı başına gəlsin.

Xan üzünü kənara çevirdi. Bununla da bildirdi ki, onların arasındakı söhbət qurtarıb. Şirvanşahın elçiləri çıxanda xanın iqamətgahı qabağında bir dəstə elçi də atdan düşürdü.

Bunlar Biyəpişin günbatanındakı Biyəpas hökmdarı Hüsaməddinin elçiləri idi. Bir Gilan iki yerə parçalanmışdı. Bir tərəfi İsmayılın dostu, bir tərəfi onun düşməniydi. Bu gələnlər də düşmənlərin elçiləriydi.

Mirzə Məhəmməd xan hələ Şirvan elçilərinin hədəsindən qurtarmamış, özünə gəlməmiş bunlar özlərini– yetirdilər. Məcbur qalıb onları da qəbul elədi. Hüsaməddinin kiçik qardaşı Sədrəddin gəlməklərinin səbəbini belə izah elədi:

– Biz təkcə Biyəpasın yox, eyni vaxtda Ağqoyunlu hökmdarı Əlvənd Mirzənin də elçiləriyik. Bilirik ki, Şeyx Heydər oğlu İsmayıl Talışda, Ərcivanda ocaqlıq salıb, qoşun toplayır. Əgər onu bizə verməsən, biz özümüz xəbərsiz-ətərsiz Astara çayını keçib Ərcivanı yerlə yeksan eləyəcəyik. Onda yaxşı düşməyəcək. Əlvənd Mirzə də, Hüsaməddin xan da sənə böyük ehtiram köstərirlər. Hörmət qarşılıqlı olur. Yaxşısı budur ki, onları həmişə dost gözündə görəsən.

“Demək artıq Əlvənd Mirzə Hüsaməddini də qudurtdu. Onun zəncirini açıb buraxıb. Beləsinin qabağından qaçmasan, səni parça-parça eləyər. Deyir arxalı köpək qurd basar. Onun qabağından qaçsan da işlərin günü-gündən pisləşəcək. Dişi şirəyə batacaq”. Mirzə Məhəmməd xan düşündü, əlini qaldırıb onun sözünü yarımçıq kəsdi.

– Yaxşı, sən dedin, mən eşitdim. İkincisi də nə vaxtdan Hüsaməddin Əlvənd Mirzənin adından danışır? Kim onu vəkil eləyib. Əlvənd Mirzə bütün ölkənin padşahıdı, özünün mirzələri, çaparları, elçiləri var, lazım gəlsə məktub da yazar, elçi də göndərər. Onun adından danışıb mənə qara-qorxu gəlməyin heç bir xeyri yoxdu. Kişi gərək öz adından danışsın, özündən güclünün adından yox. Çünki belə şeyləri çox görmüşük. Şükür xudanın kərəminə, hərə öz evinin sahibidi, öz evində ağalıq da eləyir, nökərlik də. Evində oturub başqasına nökərçilik eləmək isə kişiyə yaraşan sifət deyil. O ki qaldı Əlvənd Mirzə ilə mənim münasibətimə, onu özümüz bilərik. Yə’ni qaşıq qazana çömçədən yaxın oldu? Qardaşın Hüsaməddinə de ki, ətlə dırnağın arasına girməsin. Çünki ətlə dırnağın arasına girən tikanı çıxarıb atarlar, yara bir gün, iki gün ağrıyar, sonra sağalar. Yenə yamanlıq da, pislik də tikanın özünə qalır. Əziyyəti də sonradan çəkən, çürüyüb gedən elə tikan olur.

Sədrəddin özünü itirdi. Qardaşına qarşı Mirzə Məhəmməd xanın ittihamlarını gözləmədiyinə görə pörtüb-qızardı.

– Bəli, düz deyirəm. Adam gördüyü pis iş üçün sonra lap qızarınca, əvvəldən xəcalətdən qızarsa daha yaxşı olar.

– Demək İsmayılı vermək istəmirsən?

– Hüsaməddinin yanında uzaqdan gəlmiş hörmətli adam var?

Sədrəddin elə bildi ki, Mirzə Məhəmməd xan onları ələ salır. Demək istəyir ki, sizin qonaqlarınız da olmur. O, cavab verməyə tələsdi.

– Niyə yoxdu, Əli bəy Cəyirli gəlmişdi, özünün bütün əsabələriynən. Bu sözləri deməyi də mənə o tapşırdı.

– Əli bəy Cəyirli. Başa düşdük. Onda Əli bəy Cəyirlini gətirəydin, əvəzində İsmayılı aparaydın.