Fərman Kərimzadə - Xudafərin körpüsü

Təbrizdə Fərrux Yasar Əbih Sultanla görüşmüşdü. Söhbətləri də İsmayıldan düşmüşdü. Birləşib iki tərəfdən onu sıxmağa qərar vermişdilər. Biyəpas mahalının hökmdarı Hüsaməddinin əvvəldən də Ərdəbil şeyxlərindən xoşu gəlmirdi. Amma Əlvənd Mirzənin yanına elçilər göndərib bildirmişdi ki, onu əsl hökmdar bilir. Onun kölgəsində yaşamağı özünə şərəf sayır. Əlvənd Mirzə Hüsaməddin vasitəsilə İsmayıla təzə xəta toru toxumağa başlamışdı. Şirvanşah isə Talış xanı Mirzə Məhəmmədi öz boynuna götürmüşdü.

Onların arasında hətta qohumluq əlaqələri də var idi. İnanırdı ki, Mirzə Məhəmməd İsmayılı əsir alıb ərməğan kimi ona göndərəcək. Bunun üçün onu hədələmək də lazım idi. İki güclü hökmdar birləşəndən sonra xırda, gücsüz xanlıqlar onların qarşısında nə eləyə bilərdi. İsmayılın da ətrafında o qədər qüvvə yox idi ki, onu müdafiə eləyə bilsin.

Onun dəstəsi Qumlaq kəndindən keçib Soltanlı kəndinə tərəf gedirdi.

Kür qırağındakı Mahmudabad şəhərinə axşam düşürdü. Günəş palçıqdan, çiy kərpicdən tikilmiş şəhər evlərini narıncı rənglərə boyamışdı. Küçələrin çoxusu Kür qırağına çıxırdı və otlaqdan qayıdan inəklər toz qaldıraraq Kürə enirdi. Bu toz da narıncı rəngdə idi və qırmızı inəkləri görünməz eləyirdi. Kür isə enli axınla görünür, ətrafındakı qara meşələrin fonunda bulama rənginə çalırdı və bu bulamanın üstündə narıncı parıltılarla yanaşı, pullu balıqlara oxşayan gümüşü parıltılar da bərq vururdu. Küçələrin birinin qurtaracağında dikdir vardı, həmin dikdirin üstündə bir nəfər əllərini qoynuna qoyub yorğun-yorğun, qüssəli-qüssəli sulara baxırdı. Elə baxırdı, elə baxırdı ki, sanki onun gözləri qabağında yeddi oğlunu birdən öldürmüşdülər.

Ondan bir az aralı geyimindən imkanlı adama oxşayan qoca daş üstündə oturub ayaqlarını ayaqları üstünə aşırıb təsbeh çevirirdi. Rəngi qapqara, barmaqları çox cəld və çevik, sümük və dəridən ibarət olan qocanın əlindəki təsbehin iri mərcan danələri donmuş qan damlalarına bənzəyirdi. Amma heç biri danışmırdı. Sükutu pozan o qan danəli təsbehin şaqqıltısı, bir də uzaqdan gələn şəhər səsləri idi. O səslər kənd səslərinə bənzəyirdi. Qoyun mələyirdi, it hürürdü, inək böyürürdü. Kimsə kimi səsləyirdi. Uzaqda qayış qoydu oynayan uşaqların qışqırıqları güclə eşidilirdi. Amma bu səs-küy Kürə, qızaran buludlara baxan adamın qulağına çatmırdı.

Hər axşam bu vaxtlar o buraya gəlir, çox vaxt əllərini qoynuna qoyub qüruba tamaşa eləyirdi və onun qüssəsi bu qürubla çox ciddi bir ahəng təşkil eləyirdi. Onu müşayiət eləyən bu adamlar heç cür onu sakitləşdirə bilmirdilər. Elə bil o səssiz-səssiz ağlayır, heç kim isə onu kiritməyə söz tapmırdı. Ağısız, bayatısız, hıçqırtısız və göz yaşlarsız ağlamaq isə davam eləyirdi.

Onun dərdi çox böyük idi. Elə bil gözəl bir yuxu görürdü. Yaxud ələmut ismayilliləri kimi, onu da hökmdar çağırmışdı. Oturub yeyib içdikləri yerdə onu bihuşdarı ilə yuxuya verib, hamıdan gizlin saxlanan qalanın cənnət bağına atmışdılar. Ayılanda görmüşdü ki, bulaqlardan bal axır, ağaclardan cənnət almaları sallanıb. Mələklər onun qulluğunda dayanıb. Bu şirin yuxu çox çəkmişdi. Lap çox. Birdən ayılıb görmüşdü ki, bunlar hamısı yalanmış. Onu aldadıblar. Gözlərini bağlayıb cəhənnəm içində ona cənnət göstərib ağrılarını, acılarını daha da artırıblar.

Zəkəriyyə Keçəçi uzun illər Təbriz sarayının vəziri olmuşdu. Uzun Həsənin, Sultan Yaqubun, Bəysunqurun vaxtında bu vəzifəni daşımış, Uzun Həsənin “Qanunnamə”sinin yazılışında yaxından iştirak etmişdi. Ölkənin qüdrətinin artmasında böyük xidmətlərinə görə ona “Ömdəti əd dövlə” - dövlətin dirəyi ləqəbi verilmişdi. Rüstəm padşah da onun xidmətindən istifadə eləmiş, amma Əbih Sultan hər quruşun qədrini bilən, idarə işlərini qüsursuz, təmiz, düz aparan bu vəziri hər an Rüstəm Mirzənin gözündən salmışdı. O torpaqların, mülklərin əmirlər arasında paylanmasının əleyhinə çıxmışdı. Amma o əmirləri özünə arxa seçməyə çalışan Əbih Sultan Rüstəm Mirzənin səxavətini tə’rifləyə-tə’rifləyə mülklərin hamısını onlara bağışlatdırmış, xəzinəni boş qoymuş, haqq-hesabı dolaşıq salmış, ölkədə hərc-mərclik yaratmışdı.

Öz səriştəsi ilə Ağqoyunlu səltənətini möhkəmləndirmiş vəzir görürdü ki, artıq hər şey dağılır, hər şey çürüyür, hər şey qaynamış ət kimi əpriyib tökülür, baş götürüb Təbrizdən ata yurduna, Muğanın istisindəki tozlu-torpaqlı, balıq iyi verən bu şəhərə qayıtmışdı. Uşaqlıqdan çıxdığı bu şəhər heç vaxt onun köməyini görməsə də, qollarını açıb onu qarşılamışdı. İndi o həm də möhkəm peşmançılıq keçirirdi. Öz doğma şəhərində heç olmasa bir məscid, bir mədrəsə, bir hamam tikdirib, yol çəkdirə bilərdi. Amma onun əsas dərdi bu idi ki, ömrünü sərf elədiyi illər hədər getmiş, zəhməti boşa çıxmış, qurduqları gözləri qabağında uçub dağılmışdı. Onun özünü isə lazımsız bir əşya kimi kənara atmışdılar. O görürdü ki, Ağqoyunlu səltənəti elə ölümcül yaralanıb ki, onu bir daha ayağa qaldırmaq mümkün deyil. O yaralını sağaltmaq üçün Uzun Həsənlə Sara xatun lazımdır. Onlar isə lap çoxdan torpaqlara qarışıb.

Donmuş qan damlalarına bənzəyən mərcan təsbehi çevirən qoca ayağa qalxıb bir an dayandı. Dizlərindəki ağrının keçməyin gözlədi, Zəkəriyyə Keçəçiyə deməyə xoş söz axtardı. Tapa bilmədi. Bu ağsaqqal onun dərdini hamıdan çox çəkirdi. Qorxurdu ki, bu xiffət, bu dərd onu vaxtından qabaq gora aparsın. Ona görə də ondan əl çəkmir, keçmiş vəzirin könlünü açanda xoş söhbətlərinə qulaq asır, ondan çox şeylər öyrənirdi. Bilirdi ki, Zəkəriyyə Keçəçi ölsə, o da öləcək, qırxı, bəlkə də yeddisi onun yeddisinə qarışacaq, O, vəziri keçmiş rütbəsi ilə çağırmağa alışmışdı.

– Ya, Ömdəti əd dövlə!

Vəzir döndü:

– Bilirsən onun mə’nasını?

– Yox, bilmirəm, – deyə ağsaqqal boynuna aldı.

– Bilməsən yaxşıdı.

– Nədi mə’nası. Deyir yetmişində öyrənən gorunda çalar. Mən də ömrümün bu axır çağında öyrənim ki, bəlkə inkir-minkirə bir cavab verə bildim.

– O adı mənə rəhmətlik, cənnətməkan Uzun Həsən özü vermişdi. – Ömdəti əd dövlə, yə’ni ölkənin, dövlətin, səltənətin dirəyi. İndi uçan o dövlətin dirəyinin mükafatı odur ki, baltayla doğrayıb atasan ocağa.

– Sənin burda nə günahın var axı.

– Ən böyük günah mənimdi? Ağacan kişi. Biclik bilmədim, fırıldaq, əliəyrilik bilmədim. Hamını öz ürəyimdə gördüm. Axır dirəyin saxladığı dam uçdu onun öz başına.

– İnşallah düzələr, fikir çəkmə, keçib, yadından çıxar getsin. Maşallah, nəsilbənəsil yeməyə var-dövlətin, salamat canın, övladların.

– İş varda, dövlətdədirmi?

Ağacan kişi söhbətin istiqamətini dəyişdi. Onların arasında bu barədə razılıq olmasa da Ağacan kişi ona ən təzə xəbərləri çatdırırdı.

– Şirvanşahın adamları gəliblər. Bizim gədə, sənin nökərin onları qayıqnan bəri üzə keçirib. Üç nəfərdilər.

– Hara gedirlər?

– Deyirmişlər Talış xanının yanına. Nəsə vacib bir işdən ötəri yollayıb Şirvanşah onları. Zəkəriyyə Keçəçi birdən dəli kimi döndü: